Roken, alcoholgebruik en overgewicht. Het zijn grote oorzaken van ziektelast in Nederland. Denk aan het ontstaan van orgaanschade bij overmatig alcoholgebruik, longaandoeningen als gevolg van roken en hart- en vaatziekten of suikerziekte als gevolg van overgewicht. Dit is een kleine greep uit de gezondheidsproblemen die door dit gedrag kunnen ontstaan. De gevolgen hiervan zijn groot. Jaarlijks komen ongeveer 35.000 Nederlanders te overlijden als gevolg van een ongezonde levensstijl en de zorguitgaven kunnen oplopen tot bijna 9 miljard euro. Redenen genoeg om dit probleem aan te pakken. In 2018 werd de eerste stap hiertoe gezet: het Nationaal Preventieakkoord werd door zo’n 70 partijen ondertekend.
Maatregelen gericht op preventie van gezondheidsproblemen
In het Nationaal Preventieakkoord staan meer dan 200 afspraken om roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik aan te pakken. De afspraken zijn gericht op preventie en het uitgangspunt is om de gestelde ambities voor 2040 te realiseren. Voorbeelden van een aantal afspraken zijn het invoeren van een suikertaks, een verbod op stuntprijzen voor alcohol en het bannen van rookruimtes in de horeca en binnen bedrijven. De partijen die het akkoord hebben ondertekend, komen uit de zorg, het bedrijfsleven, gemeenten en het onderwijs. Maar ook de Rijksoverheid neemt een groot aantal maatregelen. Samen bereiken de partijen een groot deel van de Nederlandse bevolking. In ruim 20 jaar moet de Nederlandse bevolking door de inzet van deze partijen een stuk gezonder worden.
”In 20 jaar moet de Nederlandse bevolking door de inzet van preventiemaatregelen een stuk gezonder worden.”
Bevordering van gezonde leefstijl vraagt om lokaal maatwerk
Maar hoe ziet de uitvoering van het akkoord eruit? De oorzaken van roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik verschillen van persoon tot persoon. Een inzet voor een gezonde leefstijl moet daarom ook lokaal maatwerk zijn. Door middel van lokale of regionale afspraken is het aan gemeenten en lokale partijen om samen te werken aan concrete doelen die bijdragen aan het realiseren van de ambities van het Nationaal Preventieakkoord. Gemeenten treden op als regisseur en ontwikkelen deze aanpak samen met maatschappelijke partners op basis van een analyse van lokale gezondheidsvraagstukken. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten stimuleert gemeenten tot het formuleren van een lokale of regionale aanpak.
Evaluatie realisatie van de preventie-ambities door het RIVM
Na drie jaar hebben bijna alle gemeenten inmiddels een lokaal en/of regionaal preventieakkoord gesloten of is deze in voorbereiding. Doordat de gemeenten het akkoord zelf mogen invullen, verschilt de inhoud van de lokale akkoorden tussen de gemeenten sterk. Zo voegen sommige gemeenten thema’s toe en zijn in andere gemeenten de afspraken gericht op een specifieke doelgroep om gezondheidsverschillen binnen een gemeente sneller te verkleinen. Jaarlijks evalueert het RIVM de voortgang van de afspraken en of de gestelde doelen zijn gehaald en ook het CBS houdt bij of het aantal rokers, drinkers en volwassenen met overgewicht afneemt. Afgelopen zomer bleek dat we nog niet op schema liggen. In 2020 is, mede door corona, slechts een derde van de voor 2020 gestelde doelen in het Nationaal Preventieakkoord gehaald. En ook in 2021 lag het aandeel volwassenen met overgewicht en obesitas, het aandeel rokers, overmatige en zware drinkers, nog ver boven de doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord voor 2040.
Het is nog te vroeg om aan te geven wat de huidige achterstand betekent voor het behalen van de opgestelde ambities voor 2040. Wel is het van belang dat alle partijen die het akkoord hebben ondertekend, deze kennis meenemen in de uitvoering van het akkoord. Voor gemeenten zijn er een aantal zaken die de implementatie van de lokale en/of regionale akkoorden kunnen bevorderen. Wat deze zaken inhouden en hoe je die kunt uitvoeren, is te lezen in ”Het preventieakkoord: van de beleidstafel naar verandering in de praktijk”.
