De jeugdzorg staat voor grote opgaven. De regeldruk is toegenomen, wachtlijsten worden groter en het personeelstekort is al jaren een nijpend probleem. Dit leidt tot schrijnende situaties en vraagt om verandering. De overheid roept op tot samenwerking in de regio, om krachten te bundelen en elkaar te versterken. Daarom hebben gemeenten 42 samenwerkingsverbanden voor de jeugdhulp ingericht, de zogeheten jeugdregio’s.
Om te onderzoeken hoe gemeenten samenwerken in de jeugdregio’s om de grote opgaven in de jeugdzorg aan te pakken, zijn jonge professionals van OchtendMensen in gesprek gegaan met verschillende regio’s. Tijdens deze gesprekken is ingegaan op de manier waarop gemeenten samenwerking in de regio vormgeven. Waar lopen zij tegenaan? Wat werkt goed? Waar liggen kansen voor verbetering?
Ontvang de inzichten uit ons onderzoek naar samenwerken in de jeugdzorg
Ben je benieuwd naar onze bevindingen en analyses? Schrijf je dan hieronder in en ontvang het whitepaper met daarin de inzichten uit ons onderzoek direct in je mailbox.
Kinderen en jongeren met een eetstoornis moeten eerder worden behandeld
Een eetstoornis kan zich ontwikkelen tot een weerbarstige ziekte. Het grootste deel van de patiënten met een eetstoornis herstelt echter wanneer de ziekte tijdig wordt herkend en er snel wordt ingegrepen. Wanneer men snel de juiste zorg kan bieden, leidt dit tot minder lijden en minder maatschappelijke kosten.
De stuurgroep K-EET (Landelijke Ketenaanpak Eetstoornissen) is opgericht om de gehele zorgketen te helpen ontwikkelen en versterken, van vroegherkenning tot behandeling.
VIBES: Een pilot voor vroege interventie bij eetstoornissen
Vroege Interventie Bij EetStoornissen (VIBES) is net zoals K-EEti een initiatief van stuurgroep K-EET. VIBES is een pilot die plaatsvindt binnen het Erasmus MC en de eetstoorniscentra Rintveld en Ursula. VIBES is een nieuwe vorm van vroege interventie bij kinderen en jongeren met anorexia nervosa en is gestart in oktober 2021.
Het doel van VIBES is om ouders van kinderen en jongeren bij wie anorexia nervosa pas kortgeleden gediagnosticeerd is, op een coachende manier hun kind te helpen herstellen. Door de interventie goed af te stemmen op de behoeftes van deelnemende gezinnen wordt in een beperkt aantal sessies een grote vooruitgang geboekt, zodat men weer zonder hulp verder kan.
OchtendMensen hielp bij de vormgeving en uitvoering van de pilot VIBES
OchtendMensen-adviseur Bregje Titulaer is als projectleider verantwoordelijk voor de vormgeving en uitvoering van de pilot.
Zij heeft eerst in kaart gebracht welke vroeg interventies er al zijn in Nederland. Hiervoor is Bregje in gesprek gegaan met verschillende zorgprofessionals. De informatie opgehaald uit deze gesprekken heeft zij schematisch weergegeven.
Vervolgens heeft Bregje samen met de stuurgroep een nieuwe interventie vormgegeven. Hierbij is Bregje verantwoordelijk voor de inhoudelijke en organisatorische voorbereiding van overleggen, het ondersteunen en faciliteren van verschillende processen, en het rapporteren van het plan van aanpak.
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
Over value-based healthcare, triple aim, positieve gezondheid en integrated care, en hun toegevoegde waarde voor het zorgstelsel
De maand mei van 2021 staat bij OchtendMensen in het teken van samenwerken in de zorg en in het bijzonder in het teken van Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP). Vier weken lang verdiepen we ons in de onderliggende thema’s van JZOJP. In deze laatste week ‘zoomen’ we uit en analyseren we trends die de afgelopen jaren hun intrede in het zorglandschap hebben gedaan. Niet alleen in Nederland, maar ook globaal. Welke betekenis geven zij aan de organisatie van zorg? Zijn ze ‘here to stay’ of zijn het trends die weer overwaaien?
Nieuwe concepten en andere benadering van zorg
Value-based healthcare (of het Nederlandse uitkomstgerichte zorg), triple aim, positieve gezondheid en integrated care hebben in ieder geval één ding gemeen: zo’n twintig jaar geleden kende nog niemand deze begrippen. De afgelopen jaren popten deze begrippen op in het Nederlandse Regeerakkoord, hand in hand met Juiste Zorg Op de Juiste Plek, en/of in de meerjarenplannen van zorgverzekeraars en ziekenhuizen.
Daarnaast zijn positieve gezondheid, triple aim, value-based healthcare en integrated care vier voorbeelden van een andere benadering van zorg. De huidige ontwikkelingen in de samenleving en in de zorg (vergrijzing, toename van chronische en complexe aandoeningen, toename van technologische en digitale toepassingen en zorg dichter bij huis) vragen hier steeds meer om. Elk leggen ze hierin hun eigen accenten, maar ze hebben met elkaar gemeen dat ze het zorgaanbod op een nieuwe manier verbinden.
In deze blog laat OchtendMensen-adviseur Anouschka Rozendaal zien wat bovengenoemde concepten inhouden en waar de nuances zitten. Ze sluit af met een conclusie over de ‘houdbaarheid’ van de verschillende zorgtrends: voegen ze echt iets toe aan de toekomstbestendigheid van de zorg?
Positieve gezondheid
Positieve Gezondheid omschrijft gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven. Machteld Huber is de bedenker van dit concept (2011) en oprichter van het Institute for Positive Health (iPH). Een belangrijke aanleiding was haar persoonlijke ervaring met ziekte. Ze merkte daarbij dat ze zelf invloed had op haar herstel. Machteld Huber constateerde dat de WHO-definitie voor gezondheid tekort schoot, omdat het hierbij gaat om een ’toestand van volledig fysiek welbevinden’. Echter, er zijn nog veel meer aspecten die bijdragen aan de gezondheid die niet vragen om een medische oplossing (medicalisering). Ook vraagt de toename van chronische ziekten om een andere benadering van gezondheid en ziekte, volgens Huber.
Om meer houvast te bieden in de behandelrelatie, ontwikkelde Huber een spinnenwebmodel (2011). Dit is een ‘tool’ die speciaal voor artsen en patiënten is vormgegeven om met elkaar in gesprek te gaan. De patiënt kan aan de hand van het model zelf aangeven hoe hij of zij ‘scoort’ op de verschillende terreinen.
Is alles positief aan positieve gezondheid? Enerzijds is het goed om in de gezondheid van mensen álle aspecten te betrekken. De fysieke gesteldheid is niet de enige indicator van hoe gezond iemand is. Anderzijds kan dat er ook juist voor zorgen dat álles onderdeel wordt van behandeling, waarbij positieve gezondheid juist dátgene in de hand kan werken wat het tegen wil gaan: medicalisering. Andere kritiek die je wel eens hoort bij positieve gezondheid is de nadruk op eigen regie. Hoewel dit volgens het vermogen van de patiënt moet, suggereert deze nadruk dat iemand die zelf niet meer echt regie heeft ook niet positief gezond is.
Triple Aim voor een duurzaam zorgstelsel
Triple Aim is een concept van het Amerikaanse Institute for Healthcare Improvement (IHI), bedacht door Donald M. Berwick (2008). Hij concludeerde dat het Amerikaanse zorgstelsel geen ‘high-value’-zorg zou kunnen leveren met de huidige inrichting. In het algemeen stelt hij dat zorgsystemen drie gelijkwaardige doelen moeten nastreven om een toekomstbestendig stelsel te creëren, namelijk: 1) het verbeteren van de ervaring die patiënten hebben van zorg; 2) het verbeteren van de gezondheid van populaties, en; 3) het verlagen van de kosten van de gezondheidszorg per capita.
Tegenwoordig bestaat ook ‘Quadruple Aim’ met als vierde speerpunt: het welzijn en werkplezier van de professionals (Bodenheimer, 2014). Dit is ook voor Nederland relevant, vanwege de arbeidsmarktkrapte en administratieve lasten.
Triple Aim richt zich op populaties in plaats van op ziekte, en wordt daarom ook wel aangeduid met populatiemanagement. Stap één is dus het afbakenen van de populatie. Dit kan op basis van (huisarts)inschrijving, ziekte, locatie, enzovoorts. Vervolgens is het principe van het concept om risico’s en ziektelast binnen deze groep in kaart te brengen, en goede afspraken te maken tussen zorgverleners onderling die over deze populatie gaan. Goede prestatieafspraken tussen zorgverleners en –verzekeraars volgens de drie doelen van Triple Aim horen daar ook bij. Dit maakt goede data cruciaal, zeker als de prestatieafspraken gepaard gaan met shared savings-contracten.
Bij shared savings-contracten maken zorgaanbieders, zorgverzekeraars en/of gemeenten afspraken voor een bepaalde populatie op het gebied van zorg- en gezondheidsuitkomsten en koppelen hier een expliciet besparingsdoel aan vast, waarbij de opbrengsten worden gedeeld. Dit vraagt veel onderlinge samenwerking tussen de partijen.
De kracht van Triple Aim ligt in de specifieke benadering van een populatie en de ruimte voor preventie daarbij. Er liggen echter wel een paar gevaren op de loer, zoals risicoselectie en onderproductie. Hiervoor duiken we heel even in de wereld van gezondheidseconomie en zogeheten ‘perverse prikkels’. Ieder model van bekostigen kent zijn sterke en mindere kanten. Worden aanbieders betaald op basis van behandeling? Dan is er een prikkel aanwezig om meer te behandelen (overproductie). Hierbij trekken we de goede intenties van de professionals overigens absoluut niet in twijfel. Bij shared savings, de bekostigingsmethodiek die bij Triple Aim vaak ingezet wordt, delen de zorgaanbieders onderling de bespaarde opbrengsten. Minder (dure) patiënten behandelen, levert daardoor meer op onder de streep. Dit kun je ondervangen door goede afspraken te maken over de toegang tot zorg en goede data te hebben over kwaliteit van zorg en gezondheidsuitkomsten.
Value-based healthcare
Over gezondheidsuitkomsten gesproken: Value-based healthcare (VHBC) richt zich hier bij uitstek op. Heel theoretisch gaat het bij VHBC om het verbeteren van de waarde van zorg voor patiënten, waarbij waarde ‘de gezondheidsuitkomsten per uitgegeven dollar’ betekent. Michael Porter is de ‘founding father’ van dit concept. Sommigen kennen hem wellicht ook als goeroe in de bedrijfseconomie. Dat gedachtegoed heeft hij vertaald naar de zorg.
De filosofie is dat de waarde van zorg gemeten kan worden door te kijken naar factoren die voor patiënten belangrijk zijn, voorbij het medische (weer genezen). Zo zijn bij een patiënt met borstkanker bijvoorbeeld ook zelfbeeld, seksualiteit en kwaliteit van leven belangrijke componenten om mee te nemen in de behandeling. De gewenste uitkomst van zorg kan dus per patiënt en per aandoening verschillen. Porter pleit daarom voor het in kaart brengen van deze uitkomsten. Door deze transparant te maken, kunnen zorgorganisaties van elkaar leren en patiënten voor de beste – bij hen passende – behandeling kiezen. Dit gebeurt aan de hand van specifieke vragenlijsten die patiënten in vullen; zogeheten PROMs (Patient Reported Outcome Measures). Door deze uitkomsten te delen door de totale kosten, krijg je volgens Porter de echte waarde van een behandeling. In de Nederlandse praktijk ligt de focus echter minder op die kostencomponent.
Value-based healthcare werkt eigenlijk het beste in de tweede lijn (ziekenhuiszorg). Een reden hiervoor is mogelijk dat kwaliteit van zorg hier beter meetbaar is en er meer keuzeopties zijn wat betreft behandeling. Een nadeel van VHBC is dat het ingewikkelder wordt om de impact van behandelingen in kaart te brengen bij patiënten met meerdere aandoeningen (multimorbiditeit). Dit is iets dat we steeds vaker terugzien nu mensen ouder worden. Daarnaast zien we in Nederland steeds meer behoefte aan samenwerking tussen zorgprofessionals en –aanbieders, terwijl VHBC oorspronkelijk uitgaat van concurrentie op basis van kosten en de beste waarde van behandeling voor patiënten. Wat je daarom vaak ziet, is dat organisaties die aan de slag gaan met VHBC, de elementen eruit pikken die bijdragen aan de verbetering van zorg en niet het gehele gedachtegoed van Porter één-op-één kopiëren.
Integrated care
Integrated care houdt het samenbrengen en coördineren van zorgverlening in. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een casemanager of zorgcoördinator. Leutz omschreef in 2009 integrale zorgverlening ook wel als ‘de zoektocht om het zorgstelsel (medisch specialistisch, sociaal domein en zorg dichtbij huis) te verbinden met andere systemen (langdurige zorg, onderwijs, huisvesting enzovoorts) om gezondheidsuitkomsten te verbeteren (zowel op klinisch gebied, als tevredenheid/welbevinden en doelmatigheid)’. De aanleiding van deze integrale aanpak is dat mensen steeds meer kampen met chronische en multi-morbide aandoeningen, waarbij patiënten in contact komen met meerdere zorgverleners. Goede coördinatie van zorg wordt daarbij éxtra belangrijk. Het vertrekpunt van Integrated care is daarbij dus de patiënt met een complexere of zwaardere zorgvraag.
Op Nederlandse bodem ontwikkelde Pim Valentijn het Regenboogmodel wat veel gebruikt wordt voor integrale zorg.
Integrated care: Lijkt het op Triple Aim, Positieve gezondheid en Value-based healthcare?
Integrated care heeft veel raakvlakken met de andere drie concepten. Leutz’ definitie van integrale zorgverlening hangt namelijk sterk samen met Machteld Huber’s definitie van Positieve Gezondheid: ‘gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven’. Daarnaast deelt Integrated care een aantal principes met Value-based healthcare, omdat bij beide de focus ligt op het toevoegen van waarde voor de patiënt over de gehele keten van zorg. Michael Porter noemt hierbij ‘Integrated Practice Units’, waarbij alle integrale zorg voor een specifieke aandoening geleverd wordt. Een verschil hierbij met Integrated care is dat dit laatste concept focust op de multimorbide patiënt. Tenslotte Triple Aim, waarbij net als bij Integrated care de eerstelijn een belangrijke rol speelt. Een sterke eerstelijnszorg helpt bij de toegankelijkheid van zorg en verhoogt de continuïteit van zorg, met de huisarts als poortwachter. Zowel Triple Aim als Integrated care richten zich op het bieden van zorg aan een populatie, waarbij bij Triple Aim de populatie eerst gedefinieerd moet worden en bij Integrated care dit de multimorbide patiënten zijn.
“Er is geen heilige graal voor inrichting van zorg. Ieder concept is een reactie op het huidige functioneren van een zorgstelsel, om knelpunten op te lossen en verbeteringen aan te brengen, zonder het stelsel gelijk volledig opnieuw te willen inrichten.”
Is er een juiste benadering of inrichting van zorg?
Na het lezen van al deze informatie kan ik me voorstellen dat je met één vraag zit: Is er een ‘juiste’ benadering of inrichting van zorg? En in hoeverre maken de hiervoor beschreven concepten een blijvende impact op de zorg? Een conclusie die we al kunnen trekken, is dat de concepten onderdeel zijn van een beweging die we al langer in de zorg bespeuren: de beweging waarbij de patiënt steeds meer centraal komt te staan. Ieder concept heeft andere ideeën over hoe dit gerealiseerd kan worden: preventie, een populatiebenadering, netwerkzorg, focus op de uitkomsten van een behandeling en de kwaliteit van leven en een nieuwe verhouding tussen arts en patiënt door samen beslissen. In zekere zin borduurt de beweging Juiste Zorg Op de Juiste Plek hier ook op voort.
Samengevat: er is geen heilige graal voor inrichting van zorg. Ieder concept is een reactie op het huidige functioneren van een zorgstelsel, om knelpunten op te lossen en verbeteringen aan te brengen, zonder het stelsel gelijk volledig opnieuw te willen inrichten. De elementen vanuit de concepten die goed werken, blijven en worden ingebed in de praktijk. Daarnaast zijn er voortdurend ontwikkelingen in de samenleving die steeds weer om ‘finetuning’ van onze zorg vragen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan de impact die de Corona-crisis heeft; dit leidt in korte tijd tot een nieuwe herwaardering van de zorg en het besef hoe belangrijk het is om hier goed in te investeren. Mogen we daarom stellen dat het niet uitmaakt welke naam we op het beestje plakken, als we de mens daarbij maar centraal stellen? Ik ben benieuwd wat jij denkt!
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
Zo snel mogelijk weer terug naar het normale leven; dat is waar vrijwel iedereen in de langdurige Corona-pandemie naar verlangt. Om de druk op de zorg te verlagen en zo snel mogelijk beperkende maatregelen te kunnen terugschroeven, is de belangrijkste stap om zo veel mogelijk te vaccineren. De vaccinatiecampagne die voor Corona is opgetuigd, is de grootste ooit. We maken ons in Nederland klaar om in rap tempo tot wel 2 miljoen prikken per week te zetten.
Strategische verdeling vaccinaties en samenwerking GGD, huisartsen en ziekenhuizen
Om die missie in goede banen te leiden, is OchtendMensen-adviseur Philip Oomkens aan het werk bij de GGD Hollands Midden als Capaciteitsmanager Vaccinaties. Hij houdt zich onder andere bezig met de strategische verdeling van vaccins, de opening van nieuwe vaccinatielocaties, de surplus-vaccinatie en de samenwerking met huisartsen.
Eén van de uitdagendste aspecten van de vaccinatiecampagne is het aantal uitvoerende partijen. In Nederland ligt het vaccineren bij drie verantwoordelijke partijen: de GGD, de huisartsen en de ziekenhuizen. Deze partijen worden normaliter niet centraal aangestuurd. Echter, in de Coronacrisis worden zij allemaal aangestuurd vanuit het ministerie van VWS. Met wekelijks veranderende vaccinatiestrategieën en afhankelijkheid van veel factoren is het soms lastig om bij te houden wie wat op welk moment precies doet.
GGD en huisartsen delen vaccinatielocaties
Waar de GGD Hollands Midden en veel huisartsen uit de regio trots op zijn, is de onderlinge samenwerking die tot stand is gebracht. Philip heeft een belangrijke rol gespeeld in het tot stand brengen van deze samenwerking. Hij heeft de wensen van de huisartsen en GGD vergeleken, uitgezocht wat de GGD de huisarten kon bieden, en vervolgens afspraken uitgewerkt en gemaakt over hoe, wanneer en waar de huisartsen na sluitingstijd konden vaccineren.
In de regio Hollands Midden worden er nu vier verschillende vaccinatielocaties gedeeld met de huisartsen waardoor zij ’s avonds, als de GGD klaar is, nog een paar uur hun eigen patiënten kunnen vaccineren. Sommige dagen zetten de huisartsen hier meer dan 1.000 extra vaccins per locatie op één avond!
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
Op 15, 16 en 17 maart 2021 gingen we met elkaar massaal naar de stembus. Zowel de bestrijding van het Coronavirus als de klimaatdoelstellingen hadden een belangrijke plek in de verkiezingsprogramma’s. Maar er was meer! In steeds meer programma’s komt het belang van samenwerken, preventie en digitale zorg naar voren. Dit zijn nu net de thema’s binnen Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP)!
Benieuwd waar JZOJP over gaat? Lees dan deze blog met daarin een overzicht, speerpunten en praktijkvoorbeelden van verplaatsen, vervangen en voorkomen van zorg.
In dit artikel kijken we naar hoe de acht grootste partijen van de verkiezingen in maart 2021 (VVD, D66, PVV, CDA, SP, PvdA, GroenLinks en Forum voor Democratie) de toekomst van samenwerken in de zorg voor zich zien. Hoe groot zijn de verschillen in standpunten en mate van detail over het onderwerp samenwerken in de zorg eigenlijk in de diverse verkiezingsprogramma’s? Per partij laat OchtendMensen-adviseur Marlou Kerssens zien door een korte beschrijving zien hoe de partijen ‘in de wedstrijd’ staan. Aan het eind van het artikel schetst Marlou kort welke onderwerpen zij de komende vier jaar verwacht te zien komende in politieke debatten en beleid.
"Vanuit OchtendMensen zijn we nieuwsgierig welke accenten in het komende Regeerakkoord gelegd worden op samenwerken in de zorg. En wat dit gaat betekenen voor de ontwikkeling van de Nederlandse zorg."
Samenwerken is een onderwerp dat in meerdere vormen terugkomt in het partijprogramma van de VVD. Zo benoemt de VVD onder andere inzet op samenwerking met Europese landen om de zorg schokbestendiger te maken. Ook wil de VVD met ‘een open blik kijken hoe we zorg samen kunnen verbeteren’ en wil de partij samenwerkingen versterken. Als voorbeelden benoemt de VVD de samenwerking tussen de politie en de GGZ en regionale afstemming tussen GGZ-aanbieders.
Hoewel de VVD JZOJP niet expliciet noemt in het programma, staan er wel verschillende punten in het programma die onder JZOJP vallen. Zo wil de VVD gebruik maken van de kansen die digitalisering biedt (vervangen van zorg) en is de partij voorstander van zorg die zo veel mogelijk dicht bij huis plaatsvindt (verplaatsen van zorg). Tot slot ziet de VVD momenteel weinig heil in een wijziging in het huidige zorgsysteem: ‘ingewikkelde stelseldiscussies genezen geen mensen.’
D66
In haar partijprogramma stelt D66 dat meer samenwerking de zorg beter maakt. Zo heeft de partij een paragraaf opgenomen genaamd ‘samenwerken aan betere gezondheid’. D66 is ervan overtuigd dat de overheid een rol kan spelen om zorgaanbieders beter samen te laten werken. De partij pleit in haar programma dan ook voor een nieuwe balans tussen marktwerking en samenwerking in de zorg.
JZOJP staat expliciet in het partijprogramma en ook voor de onderdelen van dit programma is oog. Zo wil D66 inzetten op preventie in plaats van symptoombestrijding met medicijnen (voorkomen van zorg), en ziet de partij kansen om met digitalisering in de zorg medische zorg in een sneller tempo dichter bij de patiënt te brengen (vervangen van zorg). De partij zegt de zorg toekomstbestendig te willen maken met expliciete afspraken over het voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg.
PVV
In het deel van partijprogramma van de PVV over de zorg zegt de partij niks expliciets over de onderwerpen ‘samenwerken’ en ‘JZOJP’. Ook thema’s die onder JZOJP vallen, zoals preventie en inzet van eHealth, staan niet beschreven in het partijprogramma. Wel spreekt de PVV over het automatiseren, standaardiseren en/of afschaffen van administratie in de zorg. Dit is een onderwerp dat ook in JZOJP terugkomt. Over het wel of niet in stand houden van marktwerking in de zorg is niks opgenomen. Al benoemt de partij wel dat ze geen concurrentie meer wil tussen streekziekenhuizen en gespecialiseerde ziekenhuizen, en dat er één tarief moet komen in de thuiszorg en verpleeghuis. Daaruit kan worden opgemaakt dat de PVV geen voorstander is van marktwerking.
CDA
Het CDA is in haar partijprogramma zowel enthousiast over regionale, landelijke als over Europese samenwerkingen in de zorg. Het CDA stelt dat er in de zorg behoefte is aan minder marktwerking en meer samenwerking. Zo schrijft het CDA in haar programma dat samenwerking op regionaal niveau over de grenzen van de zorgdomeinen heen nodig is. Op Europees niveau is de partij voorstander van afspraken tussen landen over samenwerking op het terrein van productie en voorraden van vitale geneesmiddelen en medische hulpmiddelen.
In het partijprogramma van het CDA staat JZOJP niet expliciet genoemd. Wel stelt dat partij dat zij een nadruk willen op zinnige zorg, inclusief een rem op overbehandeling en onbewezen behandelingen. Dit standpunt sluit aan bij de standpunten uit het JZOJP-programma. Minder zorg is, in ogen van het CDA, soms beter en sowieso minder belastend voor de patiënt (vervangen van zorg). Daarnaast benoemt de partij het voorkomen van zorg door inzet van preventie in haar programma. De partij is voorstander van actieve gezondheidspreventie (voorkomen van zorg). Ook inzet van innovatie en digitalisering om menskracht vrij te maken is een speerpunt in het programma (vervangen van zorg).
SP
In het partijprogramma van de SP komt duidelijk naar voren dat Nederland stopt met marktwerking in de zorg als het aan de SP zou liggen. Volgens de SP leidt marktwerking in de zorg tot een ontelbare hoeveelheid polissen en maakt dit de zorg onnodig duur en bureaucratisch. Afschaffen van marktwerking in de zorg is volgens de SP dan ook beter voor iedereen. In het partijprogramma komen samenwerken in de zorg en JZOJP niet naar voren. Toch kun je deze thema’s wel indirect teruglezen in het programma van deze politieke partij. Zo beschrijft de SP onder meer dat een nationaal onderzoek fonds geneesmiddelen noodzakelijk is. Het fonds, waarin wordt samengewerkt, helpt om minder afhankelijk te zijn van de farmaceutische industrie. Ook ziet de partij veel in meer inzet op preventie (voorkomen van zorg); één van de speerpunten van JZOJP. Zo wil de SP inzetten op het bestrijden van overgewicht door belasting op gezonde voeding te verlagen en op ongezonde voeding te verhogen.
PvdA
De PvdA is duidelijk over haar visie op samenwerken in de zorg: ‘samenwerken levert meer op dan concurrentie’ en ‘samenwerking is de sleutel tot succes’. De partij is dan ook voorstander van het weghalen van de regierol bij de zorgverzekeraars. Verder is de PvdA is kritisch op marktwerking in de zorg. De partij stelt dat de belofte van marktwerking in de zorg – hogere kwaliteit tegen een lagere prijs – niet is waargemaakt. Volgens de PvdA heeft marktwerking er vaak voor gezorgd dat samenwerking bestraft werd en concurrentie beloond. Hoewel de PvdA JZOJP niet expliciet noemt in het partijprogramma, zie je wel onderdelen terug van JZOJP in het programma. Zo wil de partij investeren in nieuwe technologische ontwikkelingen die ons leven makkelijker en gezonder kunnen maken (vervangen en voorkomen van zorg). Ook is de PvdA voorstander van inzet op preventie. De partij wil preventie in het basispakket en stelt dat voorkomen altijd beter is dan genezen (voorkomen van zorg). Tot slot ziet de PvdA ook veel in het stimuleren van innovatie en effectieve maatregelen die een gezonde leefstijl bevorderen (voorkomen van zorg).
GroenLinks
In haar partijprogramma stelt GroenLinks dat Corona heeft laten zien dat concurrentie plaats moet maken voor samenwerking. De partij is dan ook voorstander van het afschaffen van de marktwerking in de zorg. Verder is GroenLinks voorstander van het leveren van zorg dichtbij huis waar mogelijk en verder weg waar nodig (verplaatsen van zorg). De partij is dan ook enthousiast over het onderling meer samenwerken tussen ziekenhuizen voor hoogspecialistische zorg. Hoewel GroenLinks JZOJP niet expliciet benoemt in het partijprogramma, zijn onderdelen van JZOJP wel terug te vinden in het document. Zo wil GroenLinks graag een zorgplan per regio, waarbij er een vast percentage per regio beschikbaar is voor preventie (voorkomen van zorg). Inzet van eHealth staat niet direct benoemd in het stuk, maar de partij benadrukt wel het belang van het delen van kennis en het uitwisselen van nieuwe technieken (vervangen van zorg). Kortom, voor GroenLinks gaat de toekomst van de zorg over samenwerkingen tussen organisaties.
Forum voor Democratie
In het zorg-hoofdstuk van het partijprogramma van Forum van Democratie komt het woord ‘samen’ niet één keer terug. Ook zegt de partij niks over JZOJP in haar partijprogramma. Wel is de partij nthousiast over een aantal initiatieven die onder JZOJP te scharen zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan laagdrempelige preventie-spreekuren bij de huisarts (voorkomen van zorg) en de inzet van innovatie om mantelzorg te stimuleren en te ondersteunen (verplaatsen van zorg). Tot slot pleit het Forum voor Democratie voor het centraal stellen van de patiënt in de zorg. De partij wil de patiënt weer leidend maken en de administratielast verminderen.
Overeenkomsten en verschillen JZOJP tussen de partijprogramma’s
“Vooral inzet op preventie komt in veel partijprogramma’s terug. Maar ook innovatie komt in de meeste programma’s terug. Over marktwerking zijn de partijen nog flink verdeeld.”
Hierboven staat in vogelvlucht hoe de acht grootste partijen uit de verkiezingen staan ten opzichte van samenwerken in de zorg en in het bijzonder JZOJP. De acht partijen verschillen onder andere in de mate van detail in hun partijprogramma en hun focus voor de komende periode. Ondanks dat de partijen JZOJP zelden expliciet benoemen in de programma’s, zie je wel elementen van JZOJP terugkomen in de meeste partijprogramma’s. Vooral inzet op preventie komt in veel partijprogramma’s terug. Maar ook innovatie komt in de meeste programma’s terug. Over marktwerking zijn de partijen nog flink verdeeld. Waar afschaffen van marktwerking voor sommige partijen één van de belangrijkste speerpunten in het programma is, zijn andere partijen juist expliciet tegen een stelselwijziging. Kortom; de toekomst van samenwerken in de zorg is nog erg onduidelijk en kan nog alle kanten op gaan.
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
Een interview met Douwe Hatenboer, adviseur bij TwynstraGudde, over samenwerken in de zorg en de kansen en uitdagingen die daarbij komen kijken.
De maand mei van 2021 staat bij OchtendMensen in het teken van samenwerken in de zorg en in het bijzonder in het teken van Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP). Vier weken lang verdiepen we ons in de onderliggende thema’s van JZOJP. OchtendMensen-adviseur Marlou Kerssens ging in gesprek met Douwe Hatenboer, senior-adviseur Zorg bij TwynstraGudde, over samenwerken in de zorg. Zo hadden Douwe en Marlou het over hoe het is om je als adviseur bezig te houden met samenwerken in de zorg en wat de (on)mogelijkheden zijn van het werk als adviseur in dit domein.
Wie is Douwe Hatenboer
Douwe Hatenboer is van oorsprong bedrijfskundige en is in 2013 begonnen bij OchtendMensen. Na afronding van het driejarige leer-/werktraject ging Douwe bij de adviesgroep Zorg van TwynstraGudde aan de slag, waar hij inmiddels bijna vijf jaar werkt. Al in zijn masterthesis werd Douwe aangetrokken door samenwerkingsvraagstukken in de zorg.
Hoe kijk jij – vanuit jouw rol als organisatieadviseur in de Zorg – aan tegen samenwerken in de zorg?
In mijn ogen is samenwerken in de zorg een noodzakelijkheid. Zorginstellingen kunnen de vragen die op hen afkomen niet meer alleen aan. Organisaties beseffen dit ook en werken daarom steeds vaker samen. Een uitdaging is wel dat veel samenwerkingen niet starten vanuit het enthousiasme om te gaan samenwerken, maar vanuit externe prikkels en/of regels. Denk aan de volumenormen of sturing vanuit de zorginkopers van de verzekeraar. In veel van de samenwerkingen is er dan ook sprake van een gedwongen component, wat direct tot spanningen in de samenwerking kan leiden. Dit maakt samenwerken in de zorg uitdagend, maar ook leuk!
Een andere component die samenwerken lastig maakt, is dat samenwerken over ‘samen’ en ‘werken’ gaat. Oftewel; je moet het echt samen doen. Het is een zoektocht naar het vinden van een balans tussen initiatief nemen en andere(n) volgen. Termen als ‘regie nemen’ zijn beladen. Het klinkt dan alsof er één bovenliggende partij is, in plaats van dat je samen optrekt.
“Samenwerken is soms een acrobatische oefening. Je moet continu een balans vinden tussen initiatief nemen en anderen volgen."
Wat doet TwynstraGudde op het gebied van samenwerken in de zorg. En in het bijzonder met Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP)?
De adviseurs van TwynstraGudde brengen samenwerkingsverbanden een stap vérder, door middel van onze kennis en expertise. We helpen opdrachtgevers – dit zijn meerdere zorginstellingen tegelijkertijd – met het projectmatig werken in hun samenwerking. Of we trekken verbanden vlot die vast zitten en helpen deze weer in beweging te komen. Denk bijvoorbeeld aan het concretisering van de inhoudelijke en bedrijfsmatige meerwaarde of het begeleiden van het proces om te komen tot een geschikte juridische vorm.
Ook op het gebied van JZOJP zijn de adviseurs van TwynstraGudde actief. Zelf werk ik momenteel aan een opdracht voor een spoedzorg-coördinatiecentrum. Dit is een initiatief vanuit de ambulance- en huisartsenzorg en is inmiddels ook onderdeel van de houtskoolschets acute zorg, zoals aangeboden door Minister Van Rijn in juli 2020. Het spoedzorg-coördinatiecentrum heeft als doel om de acute zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. In het centrum vindt afstemming plaats over wie naar welke aanvraag gaat. Het is een samenwerking over de traditionele sectoren heen, waarin wij de typische kolommen wijkverpleging, ambulance-, huisarts- of ziekenhuiszorg loslaten.
JZOJP richt zich op het voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg. Welke van deze 3 V’s zie jij terug in jouw opdrachten?
In de markt zie je vooral initiatieven gericht op het verplaatsen en vernieuwen van zorg. In mijn werk kom ik helaas minder voorbeelden tegen die gericht zijn op voorkomen van zorg. Toch denk ik dat nieuwe initiatieven zich vooral hierop moeten richten: daar is nog het meest te halen en zit het meeste toekomstperspectief. Met verplaatsen of vervangen van zorg kan je mooie stappen zetten, maar iemand is al ‘ziek’. De impact van voorkomen van zorg is een stuk groter.
Ik denk dat nieuwe initiatieven zich vooral moeten richten op het voorkomen van zorg: daar is nog het meeste te halen en zit het meeste toekomstperspectief.
Om succesvolle initiatieven gericht op het voorkomen van zorg te realiseren, is een verschuiving in onze blik op de zorgmarkt noodzakelijk. Begrippen als positieve gezondheid zijn dan ook de toekomst. Dit betekent minder focus op ziekte en meer focus op gezondheid met een gezondheidshuis in plaats van een ziekenhuis. Wij moeten daarbij wel opletten: aan de spreekwoordelijke ‘achterkant’ van het proces leidt dit voor veel zorginstellingen tot uitdagingen in de bedrijfsvoering. Denk dan aan te veel vastgoed bij de VVT of een overschot aan dure infrastructuur bij ziekenhuizen. Hier moet de zorgsector een oplossing voor vinden.
In onze themamaand staat elke week een ander element uit ‘juiste zorg’ op de ‘juiste plek’ centraal. Waar is nog veel te winnen volgens jou?
Ik denk dat alle elementen in principe van belang zijn. Toch denk ik dat vooral veel te winnen is als het gaat over de benadering van ‘juiste zorg’.
De wijze waarop de zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten zorg inkopen, heeft een groot effect op welke zorg de patiënt uiteindelijk ontvangt. In Nederland benaderen wij dit vraagstuk veelal per sector of per instelling en door middel van productie-afspraken. Hierdoor worden zaken als gezondheid, preventie en integraliteit niet voldoende gestimuleerd.
Ik ben ervan overtuigd dat het waardevol is te kijken naar andere benaderingswijzen. Door als zorgverzekeraar verder te experimenteren met bijvoorbeeld een vorm van populatiegebonden bekostiging (een budget aan één of meerdere instellingen voor het bedienen van een doelgroep of populatie), kunnen instellingen regionaal steviger beleid maken. Denk aan een budget dat alle zorgpartijen in een regio gezamenlijk krijgen om de zorg in hun regio voor hun inwoners (en patiënten) te organiseren. De partijen krijgen hiermee gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de gezondheid in een gebied. Op deze wijze is er ook een prikkel om te kijken naar preventie, waarmee je bijvoorbeeld ook de relatie met gemeenten verder verstevigt.
Overigens zie ik dat veel regio’s al forse stappen zetten in deze richting. Denk aan ontwikkelingen als de Zeeuwse Zorg Coalitie (een coalitie om de zorg in Zeeland toegankelijk te houden), Routine Outcome Monitoring (ROM) of Value Based Healthcare (een beweging gericht op het maximaliseren van de waarde van zorg voor de patiënt en het reduceren van de zorgkosten) in de ziekenhuis- en GGZ-zorg, maar ook diverse voorbeelden in het sociaal domein.
Bekostiging is inderdaad een forse opgave. Toch zie ik vooral besturen met lef als grootste uitdaging; er is lef nodig om bewegingen zoals JZOJP verder te krijgen.
In de sector hebben wij de neiging om naar elkaar te wijzen en aan te geven dat bijvoorbeeld de randvoorwaarden niet zijn ingevuld, zoals rondom gegevensuitwisseling of rondom bekostiging. Dat is wat mij betreft allemaal waar. Tegelijkertijd geloof ik er ook in dat als een aantal sleutelspelers (zorgbestuurders én medici) gezamenlijk opstaan en de juiste voorbeelden creëren de Nederlandse zorg nóg een stap beter kan. Ik ben ervan overtuigd dat, als er eenmaal een aantal mensen lef hebben getoond, de rest volgt. Hierbij moet sprake zijn van een lange adem; houd voet bij stuk.
Het huidige zorgstelsel is natuurlijk een uitdaging voor JZOJP, maar ik denk dat het stelsel vloeibaar genoeg is om daar waar nodig te veranderen of aan te passen. Ik zou zorgprofessionals willen oproepen om niet te wachten op een eventuele stelselwijziging, maar om nú aan de slag te gaan. Door te beginnen met voorbeelden in plaats van regels oefen je meer druk uit op de kwaliteit van de patiëntenzorg en daarmee ook op het stelsel.
Hoe hoop je dat de zorgtoekomst eruit gaat zien en wat verwacht je daarin van de politiek?
Ook hier zit het hem in het voorkomen van zorg. Preventie zou dan ook een grotere plek moeten krijgen om mensen uit de zorg te houden.
Er is lef nodig van zorgbestuurders om bewegingen zoals JZOJP verder te krijgen. Ik verwacht van de politiek dat die naast de zorginstellingen gaat staan die het lef hebben om met initiatieven te komen.
Ik verwacht van de politiek dat ze zich niet blind staren op het systeem, maar juist naast de zorginstellingen gaat staan die het lef hebben om met initiatieven te komen. Ook wil ik de politiek oproepen om écht te luisteren naar het veld en deze initiatieven uit het veld. Zij kunnen politieke steun goed gebruiken. Het is zaak om de focus nu te richten op de energie in het veld en die te stimuleren. Het stelsel is daarbij een middel, maar geen doel.
Welke rol kunnen TwynstraGudde en OchtendMensen spelen bij het op gang helpen van samenwerken in de zorg?
De adviseurs van TwynstraGudde zijn typische ‘grenswerkers’. Zij kunnen de verbindende partij zijn in een samenwerking en tegelijkertijd ook een ‘stok achter de deur’. Ook helpen wij de organisaties om elkaar goed te leren begrijpen en complexiteit op te knippen in pragmatische stappen. Hiermee zorgen de adviseurs van TwynstraGudde voor een volgende processtap. De kracht van onze adviseurs zit er daarnaast in dat ze de taal van meerdere sectoren spreken en zich daarin kunnen bewegen. Samen met kennis van allerlei regionale initiatieven in verschillende gebieden helpt dit om verbindingen te leggen voor zorginstellingen.
De adviseurs van OchtendMensen brengen dat stuk extra capaciteit binnen een organisatie, waarmee organisaties sneller en gestructureerder verder komen.
Ook de adviseurs van OchtendMensen zijn een toegevoegde waarde in samenwerkingsverbanden. De adviseurs van OchtendMensen zijn jong, fris en helpen organisaties door met een andere kijk zaken te observeren. Ze werken mee in de zorgorganisaties. Vanuit die rol brengen zij gemakkelijk structuur en overzicht. Kortom, de adviseurs van OchtendMensen brengen dat stuk extra capaciteit binnen een organisaties, waarmee organisaties sneller en gestructureerder verder komen.
Wat is jouw droomopdracht op het gebied van JZOJP?
Mijn droomopdracht is het invoeren van populatiebekostiging in een Nederlandse regio, waarbij partijen tegelijkertijd blijven concurreren maar ook intensiever moeten samenwerken in het belang van de inwoners van hun verzorgingsgebied.
Ik vind het héél leuk om te werken aan samenwerkingen in de zorg, en ik hoop dit nog lang te blijven doen! Samen brengen wij zo ook de zorg telkens weer een stapje verder.
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
Kinderen en jongeren met een eetstoornis moeten eerder worden herkend, beter worden begrepen en eerder en beter worden behandeld
Een eetstoornis kan zich ontwikkelen tot een weerbarstige ziekte. Het grootste deel van de patiënten met een eetstoornis herstelt echter bij tijdige herkenning en goede zorg. Vroegtijdige herkenning en behandeling leidt tot minder lijden en minder maatschappelijke kosten. De stuurgroep K-EET (Landelijke Ketenaanpak Eetstoornissen) is opgericht om de hele zorgketen te helpen ontwikkelen en versterken, van vroegherkenning tot behandeling.
Laagdrempelig overleg tussen zorgprofessionals helpt bij effectieve signalering en behandeling
Eén van de initiatieven van K-EET is het oprichten van K-EETi: een telefonische advieslijn voor zorgprofessionals. Via K-EETi kunnen huisartsen, praktijkondersteuners en professionals werkzaam in de specialistische GGZ contact leggen met specialisten op het gebied van eetstoornissenzorg. De adviesgevers kunnen inhoudelijk meedenken over casussen, medisch- of psychiatrisch-inhoudelijke vragen beantwoorden en advies geven over mogelijke behandeling. Zo versterken zij hun collega-zorgprofessionals, stimuleren ze tijdige signalering van symptomen en wordt een vroegtijdige en effectieve behandeling vergemakkelijkt.
OchtendMensen hielp met de verkenning, inrichting en uitvoering van de advieslijn K-EETi
OchtendMensen-adviseur Marlies Pol is als projectleider verantwoordelijk voor het ontwerp en de opzet van de advieslijn. Zij heeft ter verkenning van de mogelijkheden gesprekken gevoerd met experts binnen de eetstoornissenzorg en onderzoek gedaan naar bestaande initiatieven op het gebied van advies en consultatie. Op basis van de informatie die ze heeft opgehaald, heeft ze een ontwerp voor de advieslijn opgesteld. In het ontwerp werd onder andere het doel van de lijn, de doelgroep en werkwijze uitgewerkt.
In samenwerking met de stuurgroep K-EET en adviesgevers heeft zij vervolgens de lijn ingericht en uitgevoerd. Hierbij is ze verantwoordelijk voor de lancering van de lijn, het ondersteunen en faciliteren van verschillende processen, het signaleren en verhelpen van knelpunten in de werkwijze en het optimaliseren van de werkinstructies. Ook monitort en evalueert ze de ervaringen met en behaalde resultaten van de advieslijn.
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
Een overzicht van de inhoud van de Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP), de drie speerpunten en een aantal concrete voorbeelden uit de praktijk
In onze themamaand over de Juiste Zorg Op de Juiste Plek hebben we al een paneldiscussie met experts op het gebied van verplaatsen, vervangen en voorkomen van zorg weergegeven. Maar wat betekent de Juiste Zorg Op de Juiste Plek? Wat wil dit programma bereiken? En wat zijn concrete resultaten van dit programma? Wat is de juiste PLEK? Hier zijn veel en uitgebreide rapporten over geschreven. Heb je de tijd niet om deze rapporten door te spitten? Geen probleem: onze adviseur Bloys Sebregts heeft een uitgebreide samenvatting voor je gemaakt.
Je hoort het waarschijnlijk wel vaker: de zorg wordt steeds duurder. Daarnaast ontwikkelt de wetenschap zich zo dat we steeds beter kunnen leven met chronische ziekten. We worden op die manier steeds ouder. De levensverwachting van een jongen die geboren is in 2019 komt neer op gemiddeld 80 jaren, en een meisje uit 2019 bereikt gemiddeld de leeftijd van 83 jaar oud (Bron: CBS). Daarnaast zien we dat het zorgaanbod niet altijd goed aansluit op een zorgbehoefte. In de zorg zie je veel verschillende ‘hokjes’ in plaats van dat de zorg om de patiënt heen georganiseerd is. Hierdoor is de kwaliteit van zorg lager, en is er vertraging en rompslomp. Als we doorrekenen met deze cijfers zou straks één op de vier Nederlanders in de zorg moeten werken om te voldoen aan onze zorgbehoefte. Is dat haalbaar?
De Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP) wil een antwoord geven op bovenstaande vraag. JZOJP is een beweging van partijen in de zorg om de zorg toekomstbestendig te maken. Hierbij heeft het programma drie speerpunten:
(Duurdere) zorg voorkomen
Zorg verplaatsen rondom de mensen
Fysieke zorg vervangen door slimme zorg, zoals e-health.
Speerpunt 1 JZOJP: (Duurdere) zorg voorkomen
Hoe kan je zorg voorkomen? Daar biedt preventie in de zorg een grote oplossing voor. Daarnaast kan vroegsignalering hierin helpen. Vroegsignalering betekent dat zorgverleners mogelijke kwetsbaarheden al op tijd ontdekken. Op die manier acteert men hierop en is duurdere zorg voorkomen. Zowel preventie als vroegsignalering zijn dan een vast onderdeel van de zorgverlening. De gedachte hierachter is dat het bevorderen van een gezonde leefstijl een beter medicijn is dan het voorschrijven van medicatie of doorverwijzen. Bewegen, gezond eten en ontspannen zijn voorbeelden van leefstijlinterventies (Bron: ZonMw).
Speerpunt 2 JZOJP: Zorg verplaatsen rondom de mensen
We moeten de zorg verplaatsen rondom de mensen. Wat betekent dat? Binnen het zorgsysteem in Nederland hebben we verschillende lijnen. Je kunt altijd naar de eerste lijn toe. Dit is bijvoorbeeld zorg bij de huisarts of de tandarts. In de tweede lijn werken zorgverleners met een specialisatie. Hierbij kan je denken aan specialisten in het ziekenhuis. In de derde lijn vind je alle gespecialiseerde zorgverleners in bijvoorbeeld academische ziekenhuizen.
Binnen de JZOJP zou veel zorg van de tweede naar de eerste lijn gaan of van de derde naar de tweede lijn (Bron: hoezitdegezondheidszorginelkaar.jouwweb.nl). Maar de JZOJP gaat nog verder dan dit. Eigenlijk wil de JZOJP niet meer in lijnen en hokjes denken, maar de zorg als een geheel zien. Op dit moment kent de zorg veel verschillende ‘hokjes’ waar patiënten zich tussen bewegen. Er ontbreekt echter vaak een totaaloverzicht of netwerk waar de zorg meer om de patiënt heen georganiseerd is. Zo’n netwerk voorkomt doorverwijzen of dubbele diagnostiek.
Speerpunt 2 JZOJP: Fysieke zorg vervangen door slimme zorg, als e-health
We kunnen fysieke zorg vervangen door slimme zorgtoepassingen, met e-health, blended care of zelfmanagement. Door middel van e-health monitort een zorgverlener zorg op afstand. Bij blended care vindt er een combinatie van digitale en fysieke zorg plaats. Bij zelfmanagement kunnen bijvoorbeeld mensen met een chronische ziekte zelf een actieve rol nemen om complicaties te voorkomen. Patiënten krijgen op deze manier meer autonomie. E-health bevordert op deze manier zelfmanagement.
Wat zijn concrete voorbeelden uit de praktijk van verplaatsen, vervangen en voorkomen van zorg?
Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft het programma JZOJP opgesteld. VWS heeft hierin een faciliterende rol, waarbij het uitgangspunt is dat de beweging vanuit de praktijk moet komen. Aan wat voor concrete voorbeelden uit de praktijk moet je dan denken? Hierna volgt een aantal voorbeelden.
"Met de juiste voorwaarden geeft het programma de Juiste Zorg Op de Juiste Plek een mooie oplossing voor het toekomstbestendig houden van de zorg!”
Bloys Sebregts - Adviseur OchtendMensen
JZOJP biedt een mooie oplossing met de juiste voorwaarden voor het toekomstbestendig houden van de zorg
Ik vind JZOJP een erg mooie beweging. Als je de stijgende zorgkosten ziet, de huidige personeelstekorten en de snelle ontwikkeling van de wetenschap, dan is er een oplossing nodig. Deze oplossing ligt bij de JZOJP. Wel wil ik hier een nuance in aanbrengen. Ik denk dat een samenwerking soms haaks kan staan op de marktwerking in de zorg. Hier moeten duidelijke regels voor zijn.
Daarnaast geloof ik dat deze beweging een oproep doet aan iedereen in de zorg. Het werkt niet als een deel van de zorg nog in het oude systeem blijft denken. VWS heeft duidelijk een faciliterende rol. Dit betekent ook dat sommige partijen een kartrekkersrol moeten pakken. Als iedereen wacht op iemand die de verantwoordelijkheid neemt, dan gebeurt er niks.
Tot slot denk ik dat de middelen aanwezig moeten zijn. Het implementeren van een nieuw systeem of het verschuiven van zorg op een andere lijn kost tijd en geld. Dit moeten we waarborgen. Het patiëntendossier is ook een belangrijk middel in de verschuiving van zorg tussen verschillende lijnen. Dit digitale patiëntendossier moeten zorgprofessionals makkelijker kunnen uitwisselen.
Concluderend: met de juiste voorwaarden geeft de JZOJP een mooie oplossing voor het toekomstbestendig houden van de zorg!
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
De maand mei van 2021 staat bij OchtendMensen in het teken van samenwerken in de zorg. Vier weken lang verdiepen we ons in de onderliggende thema’s. De eerste week gaan we dieper in op de Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP). In januari 2021 organiseerden OchtendMensen-adviseurs Bloys Sebregts, Marlou Kerssens en Anouschka Rozendaal een panelgesprek met een aantal professionals uit verschillende hoeken van de zorg met affiniteit met JZOJP. Sinds een paar jaar is JZOJP een ‘hot’ thema in de zorg. Wij waren dan ook erg nieuwsgierig wat de ervaringen tot dusver zijn. Het leverde een open en constructief gesprek op, waarvan we graag de inzichten delen.
Met welke professionals ging OchtendMensen in gesprek over JZOJP
De Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP) sluit aan bij een beweging die al langere tijd in de samenleving te zien is. Mensen worden ouder, krijgen meer chronische aandoeningen, blijven langer thuis wonen en er zijn meer technologische en digitale toepassingen. Tel daarbij op dat het zorgaanbod niet goed aansluit bij de behoefte en er arbeidsmarktkrapte is binnen de zorg en je begrijpt dat we voor een paar flinke uitdagingen staan. JZOJP kreeg daarom in 2017 een prominente plek in het Regeerakkoord (vertrouwen in de toekomst) en heeft als filosofie ‘voorkomen, verplaatsen en vervangen’ van zorg.
Wat is de grootste belemmering in de beweging naar JZOJP: bekostiging of cultuur?
We beginnen scherp met de eerste stelling! Natuurlijk is het niet het het één (bekostiging) of het ander (cultuur), concludeerden we snel met elkaar in ons gesprek. Het zijn twee facetten van de gehele uitdaging in de zorg waar we voor staan. JZOJP vraagt om een cultuur van vertrouwen en een ander perspectief op zorg, lef om te innoveren buiten bestaande structuren en de patiënt centraal te zetten. Hoe denken de panelleden daarover?
Eva van Velzen van de Alrijne Zorggroep merkt op dat het bij deze stelling lijkt alsof bekostiging en cultuur tegenover elkaar staan. Ze gelooft echter dat cultuur is voortgekomen uit bekostiging:
“In het ziekenhuis waar ik werk, zie ik dat mensen goede zorg willen leveren, maar dat het ‘productie draaien’ heel diepgeworteld is.”
Eva van Velzen, Alrijne Zorggroep
Robin de Ruiter van het Elkerliek-ziekenhuis sluit zich hierbij aan. Hij merkt dat professionals en de organisatie wel graag de beweging naar JZOJP willen maken, maar dat de financiering niet meehelpt. Hier zit nog vaak een productieprikkel achter, en deze werkt averechts als je op een andere manier wilt organiseren. De zorgverzekeraar kan daarbij innovatieve contracten afsluiten, maar als de interne verdeelsleutel van een ziekenhuis productiegericht is, zijn sommige specialisten geneigd meer te behandelen. De filosofie van JZOJP is echter dat behandeling (in het ziekenhuis) niet altijd het beste is voor de patiënt en dat de keuze daartoe ook bij de patiënt ligt (samen beslissen).
Charlotte Oldenburg van Zorgverzekeraar VGZ vult aan dat wanneer zorgaanbieders inzetten op een echte cultuurverandering, op passende zorg voor de patiënt, de financiering volgt. Het is belangrijk om eerst vanuit de inhoud te kijken wat je echt anders gaat doen voor de patiënt, en dan te kijken welke financiering daarbij past. Het werkt ook alleen in die volgorde: eerst de inhoud, dan de financiën, en niet andersom. Een echte transitie met bijbehorende cultuurverandering, vergt durf, lef en vooruitstrevende en dappere zorgprofessionals en bestuurders die de status quo durven te ‘challengen’. Zorgverzekeraars willen zo’n transitie stimuleren en ondersteunen met innovatieve contracten voor passende en persoonsgerichte zorg voor patiënten.
Marius Buiting van NVTZ voegt toe: “We houden elkaar niet alleen gevangen in productie of cultuur, maar ook in oude verantwoording. We verantwoorden in de achteruitkijkspiegel op basis van kwartaalcijfers, zoals productie of ziekteverzuim. Maar wat als we juist proactief gaan verantwoorden, in lijn met onze lange termijndoelstellingen? Dat brengt wellicht een veel duurzamere beweging op gang.”
Kortom: bekostiging en cultuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en kunnen een belemmering vormen voor JZOJP.
De patiënt is verantwoordelijk voor het vinden van de juiste informatie. De zorgprofessional is verantwoordelijk voor het goed aangeven welke zorg hij/zij biedt.
Bij deze tweede stelling ‘zoomen’ we meer in op cultuur. De afgelopen decennia hebben namelijk veel ontwikkelingen in de zorg plaatsgevonden. Eén van die ontwikkelingen is een meer gelijkwaardige relatie tussen arts en patiënt, waarbij de patiënt steeds mondiger is en zelf meebeslist over de behandeling. Deze ontwikkeling zie je ook terug in de aanpassing van de Wet Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO): waar eerst ‘informed consent’ (geïnformeerde toestemming) het juridische motto was in de behandeling, is dat nu ‘samen beslissen’.
Bart van Bruggen van de Patiëntenfederatie Nederland onderstreept dat het goed is als patiënten zelf verantwoordelijkheid nemen om informatie te zoeken. Daarvoor is het noodzakelijk dat deze informatie beschikbaar is en artsen aangeven wat zij kunnen bieden. Voor professionals en zorgorganisaties kan dit snel als afrekenen en verantwoorden voelen, terwijl het daar vanuit patiëntenperspectief helemaal niet om gaat. De omslag dat zorgprofessionals de meerwaarde van transparantie herkennen vindt wel meer plaats, maar daar is nog een wereld te winnen.
OchtendMensen-adviseur Anouschka Rozendaal vertelt uit eigen ervaring: “Als patiënt weet je zelf het beste wat je wilt en wat in jouw unieke situatie het best passend is. Als arts kun je hier dan medisch over adviseren. Echter, je kunt er niet vanuit gaan dat een patiënt altijd bij de juiste informatie kan, en daar mag je als arts de patiënt ook bij te hulp schieten. En wat is juist? Dit gaat verder dan het medische perspectief. Ook de aandacht voor uitkomstinformatie is hierbij een goede ontwikkeling. Hierbij kijken ze naar álle relevante aspecten voor een patiënt met een bepaalde aandoening, zoals kwaliteit van leven.”
Marius Buiting noemt naast ‘shared decision making’ – de Engelse term voor samen beslissen – ook zelfmanagement.
“Zelfmanagement gaat nog een stap verder. Hierbij maak je de patiënt daadwerkelijk eigenaar van de behandeling van zijn of haar eigen ziekte.”
Marius Buiting, NVTZ
Denk hierbij aan diabetespatiënten die zelf hun waarden monitoren en zichzelf indien noodzakelijk insuline toedienen. De rol van mantelzorg is hierbij ook erg belangrijk en soms onzichtbaar.
Samengevat kunnen we stellen dat goede informatie essentieel is voor de patiënt om samen met de arts te beslissen over zorg. Daarbij is een gelijkwaardige relatie tussen arts en patiënt een belangrijk streven.
Marktwerking in de zorg blokkeert samenwerking
Met de derde stelling verplaatsen we onze focus van micro- naar macroniveau. Het oorspronkelijke idee van marktwerking, toen deze werd ingevoerd in 2006, was een goede prijs/kwaliteitverhouding creëren door concurrentie op de zorgmarkt en tevens de wachtlijsten te verkleinen. Draagt hoe het zorgstelsel nu functioneert bij aan JZOJP, vragen we ons af?
De visie van Robin de Ruiter is dat de beweging naar JZOJP wrijft met marktwerking. Aan de ene kant zoek je de samenwerking op, aan de andere kant marktwerking. Op electieve zorg (curatieve zorg die niet medisch noodzakelijk is) is er meer concurrentie, terwijl op de diagnostiek bij ziekenhuizen juist samenwerking en ondersteuning nodig is. De anderhalve lijn (medische zorg in thuissetting) is steeds relevanter. Robin vertelt dat hij bezig is met een regionale samenwerking tussen het ziekenhuis, de huisarts en een ouderenrevalidatiecentrum. Deze vorm van zorg, waarbij de toegankelijkheid van de eerste lijn gecombineerd wordt met de kennis en expertise van de tweede lijn, is een mooi voorbeeld van de principes ‘voorkomen, verplaatsen en vervangen’ van JZOJP in de praktijk.
Charlotte Oldenburg pleit om het huidige zorgstelsel te behouden en te ’tweeken’:
“Als we de beweging naar persoonsgerichte en passende zorg willen maken, vraagt dat onwijze inspanning en lef van koplopers en eigenlijk iedereen. Want je moet een hele instelling meekrijgen in zo’n beweging.”
Charlotte Oldenburg, VGZ
“Dat betekent dat we niet te veel aan ons stelsel moeten sleutelen, want dat leidt alleen maar af. Het kost jaren tijd en inspanning en bakken met geld.” Ze zou eerder ’tweeken’ aan het huidige zorgstelsel. Het Nederlandse zorgstelsel scoort internationaal hoog. “Laten we de goede dingen ook vasthouden en doorontwikkelen. Het is een misvatting dat samenwerken en competitie niet samengaan. In de sport gaat dit toch ook goed samen? Competitie zorgt er ook voor dat diegenen die hun nek uit durven te steken een voorsprong krijgen, waardoor innovatie en koplopers ontstaan en beloond worden. Maar vaak wordt competitie geassocieerd met enkel competitie op prijs, en dat is een te enge opvatting.”
Al met al is marktwerking dus een kans én belemmering voor samenwerken in de zorg.
Om verder te komen met JZOJP moet er volledig regionaal samengewerkt worden
Bij deze vierde stelling schakelen we terug van macro- naar mesoniveau. Wanneer je het hebt over de juiste plek voor de patiënt, dan zal dat niet altijd het ziekenhuis aan de andere kant van het land zijn. Sterker nog, patiënten blijven het liefst in hun vertrouwde omgeving. We vragen ons af in hoeverre het nodig is om volledig regionaal samen te werken om dit te bevorderen?
Eva van Velzen heeft ervaring met de ‘National Health Service’ (NHS) in Groot-Brittannië (het zorgstelsel daar) en ziet daar mooie voorbeelden van regionale samenwerking. Daar is regionaal veel transparantie: ieder kwartaal delen ze een overzicht van data met zorguitkomsten over allerlei thema’s in de regio’s. Dit stimuleert niet alleen de samenwerking, maar ook het leren van elkaar als professionals en organisaties. Ook in het Alrijne ziekenhuis waar Eva werkt, werken ze actief aan regionale samenwerking.
“Je hebt de regio nodig voor JZOJP. Kwetsbare patiënten zijn gebaat bij een goede ketenaanpak en dit voorkomt ook dat iedere organisatie zelf het wiel moet uit vinden.”
Eva van Velzen, Alrijne Zorggroep
(Regionale) samenwerking loopt als een rode draad door onze gesprekken aan de hand van de stellingen. We kunnen concluderen dat (regionale) samenwerking een belangrijke factor is voor JZOJP.
Alle zorg die digitaal kan, moet digitaal
Tja, en in lijn met dit noodgedwongen digitale tijdperk zijn we natuurlijk benieuwd wat de deelnemers vinden van deze laatste stelling: alle zorg die digitaal kan, moet digitaal.
Digitaal is er steeds meer mogelijk, ook in de zorg. Denk aan alle gezondheidsapps, digitale consulten en de ontwikkeling naar een persoonlijke gezondheidsomgeving voor patiënten. Tegelijkertijd ontstaat er (met het oog op de toekomst) een arbeidskrapte in de zorg. In 2030 zou één op de vier mensen een baan in de zorg moeten hebben om aan de zorgvraag te voldoen. Dit is niet realistisch, maar is het dan een oplossing om over te schakelen op digitale zorg?
Bart van Bruggen reageert dat digitale zorg niet het uitgangspunt moet zijn.
“De verschillen tussen mensen worden bij volledig digitale zorg groter. Mensen raken bijvoorbeeld uit het zicht en komen te laat in contact met medische zorg.”
Bart van Bruggen, Patiëntenfederatie Nederland
Bart pleit voor hybride zorg bij de huisarts en in ziekenhuis. Hierbij hebben mensen de keuze om zorg digitaal te krijgen als ze dat willen.
Charlotte Oldenburg voegt toe dat je in de Verenigde Staten een virtueel ziekenhuis hebt, waar geen patiënten komen. Dat verwacht ze niet in Nederland, maar ze verwacht wel dat in de toekomst een groot deel van de zorg op afstand zal zijn, in een meer hybride model. Waarbij de zorg naar de patiënt wordt toegebracht, in plaats van de patiënt naar de zorg gaat.
Digitale toepassingen zijn een mooie aanvulling op de zorg en bieden kansen om de zorg slimmer te maken en dichter bij de patiënt te brengen. Maar het mag zeker geen vervanging zijn.
Met deze stelling sluiten we het gesprek af, al kunnen we nog uren doorpraten over JZOJP. Onze gesprekspartners geven aan geïnspireerd te zijn door elkaars visies, en wij door die van hen. Eva, Marius, Bart, Charlotte en Robin: dank voor jullie bijdrage!
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
De zorg moet zich voorbereiden op grote veranderingen. Dat vraagt om samenwerken en om een nieuwe manier van werken en denken. Uit dat besef is de Juiste Zorg op de Juiste Plek ontstaan: een breed gedragen beweging van partijen in de zorg om het dagelijks functioneren van de mens weer centraal te stellen. De paramedische zorg, zoals fysiotherapie, speelt in het verplaatsen, voorkomen en vervangen van zorg een belangrijke rol. Vaak zit er wel een fysiotherapeut in de buurt die dicht bij huis en laagdrempelig kan bijdragen aan het functioneren van mensen. Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) en het Keurmerk Fysiotherapie (SKF) hebben samen met andere paramedische beroepsgroepen, de minister voor Medische Zorg en Sport, Zorgverzekeraars Nederland en de Patiëntenfederatie onder de noemer ‘Bestuurlijke Afspraken’ afspraken gemaakt over de juiste (paramedische) zorg op de juiste plek. Inmiddels zijn er verschillende projecten gestart. Denk bijvoorbeeld aan het verbeteren en inzichtelijk maken van de kwaliteit van (paramedische) zorg, het verkennen van een efficiënter zorgpad en het verkennen van substitutie en preventiepotentieel.
Rol projectsecretaris
OchtendMensen-adviseur Hanne van Kasteren ondersteunt het KNGF (de beroepsvereniging voor fysiotherapeuten) en het SKF (het kwaliteitsregister voor fysiotherapeuten) in de projecten onder de bestuurlijke afspraken paramedische zorg. Zo coördineert Hanne samen met de betrokken medewerkers van het KNGF en het SKF opdrachten die extern worden uitgezet, schrijft ze offerte-aanvragen en zorgt ze voor inhoudelijke en organisatorische voorbereiding van overleggen. Daarnaast bewaakt ze samen met de andere projectsecretarissen de voortgang en samenhang van de projecten, zodat de (bestuurlijke) gremia zicht hebben op de aandachtspunten.
Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.
