Van stappentellers tot mindfulness coaches. En van apps die je helpen te stoppen met roken tot aan de welbekende Coronamelder. Het aanbod aan apps die gezond gedrag stimuleren lijkt eindeloos.

Hoe weet je of de gezondheids-apps die je gebruikt van goede kwaliteit zijn? Zijn de gezondheids-apps voldoende effectief en betrouwbaar? Zijn er misschien andere handige apps die je kunnen helpen om fitter en gezonder te worden? De GGD Appstore biedt een overzicht van gezondheids-apps en websites die door GGD-professionals zijn beoordeeld op een selectie van toetsingscriteria. Voor dit initiatief hebben professionals van maar liefst 25 GGD-en en GGD GHOR Nederland de handen inéén geslagen.

OchtendMensen-adviseur Melodi Dekker sprak met Petra van Tiggelen en Monique Westerlaken –  de kartrekkers van de GGD Appstore – over Slimme Zorg en de totstandkoming van de GGD Appstore.

De kartrekkers van de GGD Appstore stellen zich voor

Monique Westerlaken (foto hieronder) is innovatiemanager bij GGD Regio Utrecht en zoekt continu kansen voor innovatie bij de GGD. Petra van Tiggelen is innovatiemanager bij de GGD Amsterdam en stuurt onder andere enkele landelijke e-public-healthdiensten aan.

Zowel Monique als Petra raakten enkele jaren geleden geïnteresseerd in de Quantified Self-beweging. Quantified Self is een beweging die, door middel van technologie, informatie over jezelf (o.a. aantal stappen, calorieverbranding en hartslag) in kaart brent. Dit geeft vervolgens inzicht in hoe je gezonder, slimmer, fitter en gelukkiger kunt worden.

“Het is een taak van de GGD om uitgekristalliseerd advies te geven over de kwaliteit van gezondheids-apps. De GGD doet dat via de GGD Appstore.”

Petra en Monique zijn beiden aangesloten bij het innovatienetwerk van de GGD. Hoewel de GGD zelf allerlei websites en apps begon te ontwikkelen, leken de GGD’en zelf – die juist zo voor preventie en publieke gezondheid staan – geen mening te hebben over gezondheidsapps. Dit verwonderde Petra en Monique, en zette hen aan om mensen te informeren over goede, betrouwbare en handige gezondheidsapps. Petra en Monique zien het als taak van de GGD om een uitgekristalliseerd advies te geven over de kwaliteit van gezondheids-apps.

Waarom is de GGD Appstore opgericht?

Petra: “We merkten dat burgers het een uitdaging vonden om gezondheids-apps te beoordelen op kwaliteit. Hierin misten we een ‘toezichthouder’, en een keurmerk voor apps.” De drijfveer is dan ook om – door middel van onderzoek – advies te kunnen geven over handige en goede apps die mensen kunnen gebruiken om hun zelfredzaamheid en autonomie te vergroten. De visie van de GGD Appstore is dan ook dat burgers ’tools’ moeten krijgen om de regie te voeren op hun eigen gezondheid. Zo werd de GGD AppStore pionier in Nederland.

Een andere drijfveer voor de ontwikkeling van de GGD-appstore en de achterliggende testmethoden is vernieuwing en versnelling binnen de GGD. Gezondheids-apps moeten op een ‘snelle’ manier onderzocht worden op effectiviteit. Hiervoor zijn nieuwe onderzoeksmethoden nodig, anders dan ‘klassieke’ Randomised Controlled Trials die vaak lang duren. “Dit betekent dat we collectieve preventie niet moeten zien als iets wat altijd groepsgewijs plaatsvindt. Collectieve preventie kan óók op individueel niveau gebeuren”, legt Petra uit.

Over welke gezondheids- en leefstijl-apps gaat het in de GGD Appstore?

Petra: “De apps in de GGD Appstore zijn gericht op zelfmanagement en leefstijl, en de focus op publieke gezondheid is hun ‘unique selling point’.” De GGD AppStore blijft hiermee weg van apps die als medisch hulpmiddel bestempeld kunnen worden. App-ontwikkelaars kunnen hun app aanmelden bij de GGD om beoordeeld te worden. Verder kijkt de GGD, bij de selectie van gezondheids-apps, ook naar wat er actueel speelt. De Coronamelder is hier een goed voorbeeld van. Monique voegt toe: “Onder thuiswerkers schijnt de waterdrink-app in trek te zijn!”

Wat zijn toetsingscriteria van de GGD voor gezondheids-apps

De GGD Appstore beoordeelt de apps op betrouwbaarheid, onderbouwing, gebruiksvriendelijkheid en privacy. Welk gedragsinterventie, zoals op een gezond gewicht komen, snijdt de app aan en zijn deze bewezen effectief? En klopt de gegeven informatie?

Petra vertelt: “Ooit kwamen we als GGD AppStore op het spoor van een anatomie-app. Deze app zat heel strak in elkaar en zag er prachtig uit, maar gaf foute informatie over de anatomie. Er klopte niets van!” Deze toetsingskaders evolueren, omdat gesprekken met stakeholders en aanvullend onderzoek uitwijzen dat je ook andere relevante criteria kunt meenemen. Zo werkt de GGD Appstore samen met Pharos om de GGD Appstore toegankelijk te maken voor laaggeletterden.

Hoe reageert het zorg-veld op de GGD Appstore? En met wie werkt de GGD Appstore samen?

Om haar doelen te realiseren, werkt de GGD samen met ketenpartners en relevante kennisinstituten, zoals Pharos, Institute for Positive Health, RIVM, NeLL kanker.nl, GGZ en hogescholen. Dit veld van ketenpartners en kennisinstituten reageert enthousiast op de komst van de GGD Appstore. Organisaties uit het veld maken zelfs promotie voor de GGD Appstore. Beroepsgroepen zijn actief bezig om de juiste apps te zoeken en verrijken daarmee het werk van de GGD Appstore.

De samenwerking met zorgverleners uit de eerstelijnszorg zoals ‘Lekker in je vel Amsterdam’ is nodig om de gezondheidsapps dichter bij de burger te brengen. “De adoptie en het echte gebruik van leefstijl-apps winnen aan waarde als de zorgprofessional het onder de aandacht van de burger brengt”, legt Petra uit. “Het ‘winkeltje’ op zich is niet zo belangrijk, zolang het maar onder de aandacht van de burger wordt gebracht.”

“De relevantie van eHealth is door de Coronacrisis versneld bewezen. De adoptie en het gebruik van leefstijl-apps winnen aan waarde als de zorgprofessional het onder de aandacht van de burger brengt.”

Gelukkig weten de zorgverleners de weg naar de GGD Appstore steeds beter te vinden. Zorgverleners zijn van oorsprong niet de meest vooruitstrevende doelgroep die eHealth-apps omarmt. Echter, de relevantie van eHealth is door de Coronacrisis versneld bewezen. Hierin wordt opgemerkt dat de paramedische sector – zoals fysiotherapeuten en voedingsdeskundigen – wat verder is in het gebruiken en promoten van leefstijl-apps. Medische apps moeten vooral in het medische domein blijven; al is dit wel een grijs gebied.

Wat is de grootste uitdaging voor de ontwikkeling van de GGD Appstore?

Op Europees niveau worden er beoordelingscriteria ontwikkeld voor het toetsen van gezondheids-apps. Het Nederlandse toetsingskader maakt integraal deel uit van de Europese toetsingskader. De uitdaging zit vooral in de organisatie van de samenwerking tussen verschillende partijen om tot een landelijk normeringsstelsel te komen. Het is mooi als een nationale gezondheidsapps-bibliotheek opgezet kan worden. Zie het als een soort energielabel: verschillende invalshoeken zijn nodig om de toetsingscriteria aan te scherpen. De GGD staat aan de lat om publieke gezondheid te borgen in welk toetsingskader dan ook.

Wat betekent Slimme Zorg voor de kartrekkers van de GGD Appstore?

Monique: “Slimme Zorg betekent voor mij het gebruik maken van de mogelijkheden die er al zijn. Mensen motiveren tot gezond gedrag kan heel goed door het gebruiken van een app. De community-werking zou je ook kunnen automatiseren: met zijn allen meedoen aan Dry January en elkaar motiveren bijvoorbeeld.” Petra voegt daaraan toe: “Slimme Zorg betekent ook: meer durven loslaten dat alles voor iedereen hetzelfde is, en advies en zorg op maat geven. Betrek burgers en cliënten veel meer in de ontwikkeling van apps, en ga na wat voor effect de app heeft op hun specifieke situatie: heeft het wel effect op hun situatie? Steek veel energie in preventie en leefstijl, en kijk vooral wat past bij de burger.”

Hoe helpen OchtendMensen zorgtechnologie dichter bij de patiënt te brengen?

Ook bij OchtendMensen houden wij ons in onze opdrachten bezig met het door de patiënt meer regie laten nemen over hun eigen gezondheid door hen inzicht te laten geven in hun medische gegevens.

Zo vult OchtendMensen-adviseur Anne Goossens de rol van programmasecretaris in bij het versnellingsprogramma OPEN. OPEN is een door de overheid opgezet programma met als doel huisartsen te ondersteunen bij het veilig online delen van medische gegevens met hun patiënt.

Meer over digitale innovaties in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.