Jonge professionals maken bij OchtendMensen een intensief driejarig opleidings- en ontwikkeltraject door: de basis van onze organisatie en hun ontwikkeling. Gedwongen door Covid maakten wij in één week de transitie naar volledig online leren en ontwikkelen. Dat was zeer leerzaam én ongelooflijk ‘stretchen’. Een intensief en persoonlijk opleidingstraject sloten we plotseling online af, een nieuwe digitale leergang ontwikkelden we in twee weken en voor het najaar staat een nieuw online/live-ontwerp klaar van deze zelfde leergang. Graag nemen we je mee in onze terugblik op en onze lessen uit dit proces. Een proces waarin we gaandeweg leerden door veel te experimenteren.

Dit is geen lofzang op digitaal leren, maar een eerlijke terugblik op de voor- en nadelen. Een reflectie op de spanningsvelden vanuit de praktijk.

Goede voorbereiding, en improvisatie

Al langere tijd begeleiden we vanuit het ‘flipped classroom’-principe. De basisgedachte van dit principe is dat deelnemers zelf, individueel, zorgen voor een grondige voorbereiding. Ze verkennen de aangereikte theorie, denken na waar deze theorie hun praktijk raakt, en bepalen daarmee wat relevant is om te bespreken in de ‘classroom’. Voorbereiding met video’s, literatuur en een compacte online-omgeving is de sleutel. Hun eigen diepgang in de voorbereiding bepaalt (mede) de diepgang die ze bereiken in de training. In de ‘classroom’ hoef je dan minder stil te staan bij de theorie, maar kan je snel door in gesprek en oefenen.

Volledig online leren bracht dit principe ineens in een stroomversnelling. We merkten dat de deelnemers zich extra goed voorbereidden. Dat hielp enorm. Ook wij als begeleiders moesten ons extra goed voorbereiden. Trainer Machiel Willemsen: ‘Ik train al 23 jaar en voor de online sessies merkte ik dat ik weer een draaiboek op de vijf minuten nauwkeurig moest maken… Dat had ik al 15 jaar niet meer gedaan!’. Online trainen kost, zeker in het begin, dus extra voorbereidingstijd. Ook omdat je als trainer vaak de rol van digitale facilitator op je moet nemen.

Voor de deelnemers werkte het ook anders: met een groep langer dan 15 minute ‘online luisteren’ gaat niet. Antonia van Houdt-Stoel (Talentmanager bij OchtendMensen): ‘Ineens zagen we dat deelnemers diverse e-learnings in de voorbereiding extra goed tot zich namen en – terecht! – protesteerden als een trainer volledigheidshalve deze zelfde theorie online ook wilde toelichten.’ Nadeel is dat improviseren in een online setting lastiger is. ‘On the fly’, je programma of draaiboek terzijde leggen en andere werkvormen inzetten, werkt minder goed. Je hebt minder gevoel met de groep en zit aan een strakke eindtijd. Uitloop kan niet, omdat veel deelnemers direct een volgende meeting hebben.

Vaardigheden trainen online?

De deelnemers oefenden online in ‘breakout rooms’ met trainersacteurs op hun leervraag. Ze daagden zichzelf uit in online simulaties en voerden gesprekken met opdrachtgevers. Antonia: ‘Voorafgaand was er wat scepsis bij deelnemers over het online oefenen met een acteur. Maar je zag de spanning in de gezichten en de inleving toenemen bij het oefenen van een ‘moedig gesprek’.’ Ook oefenden ze online met vaardigheden als pitchen en presenteren. Antonia hierover: ‘Er werd volop gelachen en de energie was bijna voelbaar door het scherm heen in de breakout rooms tijdens deze pitchtraining.’ Vaardigheden trainen online kan goed, het is bijna net zo effectief als live.

Maar de andere kant is er ook. Deelnemers ervoeren minder verbinding met andere deelnemers en er ontstond minder groepsgevoel. Waardoor er ook minder veiligheid wordt gevoeld. Juist in de verbinding, in het open zijn over wat je niet weet en wat ‘nog niet af is’, ontstaat ruimte om nieuwe zaken te leren. Als trainer en deelnemers onderling ontmoet je elkaar normaliter bij de koffie-automaat. In de ‘digital classroom’ heb je minder pauzegesprekjes, waardoor je minder 1-op-1 en minder ‘low key’ kunt doorvragen of repareren. Je kunt wel digitaal koffiedrinken, maar dat is anders dan ‘real life’. Je kunt digitaal minder goed reageren op het non verbale en er is minder ongedwongen beschikbaarheid voor vragen en verdieping.

Verbinding maken versus zenden

De spelregels van online bijeenkomsten zaten er snel in. Niet eerder was het zo makkelijk om in korte tijd feedback op te halen via de chat. Machiel: ‘Doe maar eens een rondje met 16 deelnemers. Nu doe je dat in twee minuten in de chat. Je moet wel snel meelezen en samenvatten. Maar het is super om op zo’n ‘chatstring’ door te vragen en met een deelnemer in gesprek te gaan. Niet vergeten te ‘unmuten’ dan, hè!’ Ook als deelnemer kan je ‘low key’ het gesprek een kant op sturen en je inbreng geven. Als trainer ervoeren we het scherm wel eens als een zwart gat. Machiel: ‘Ik begrijp niet hoe docenten op de middelbare school dat doen met alle camera’s van de leerlingen uit. Ik zou helemaal gek worden…’. Uit interactie haal je reactie. Landt de inhoud van je verhaal? Waar moet je accenten leggen, op welk onderwerp zit veel energie? Is iedereen er nog bij? We deden een beroep op de deelnemers om vooral non verbaal duidelijk te reageren. ‘Steek maar twee duimen in de lucht, zwaai even, roep liever te vaak even door het gesprek heen, dan dat alle microfoons op ‘mute’ staan.’ We schreven een wedstrijd uit voor de best bedachte online ‘energizer’. Leuke vormen om dat te creëren wat ook online niet mag ontbreken: lol, interactie en verdieping. 

Online ‘energizers’

Touch Blue!: Deelnemers moeten in hun ruimte zo snel mogelijk de kleur aanraken die genoemd wordt (en waar mogelijk in beeld brengen). Zo is iedereen actief en het levert hilarische beelden op.

Verkleedwedstrijd: Je hebt twee minuten om je zo maf mogelijk te verkleden met de spullen die je in huis hebt.

Commando Pinkelen: Maar dan in plaats van “Pinkelen, hol, bol en plat” achter de laptop het spel spelen met de commando’s “Klappen, draaien, springen en juichen”.

Wave: Doe een wave met de hele groep. Eén iemand neemt een foto van het scherm (grid) en op basis daarvan de wave doen en opnemen.

Tour de l’home: Laat je favoriete ruimte of plek in je huis zien en geef een korte toelichting waarom.

Onderweg naar de ideale mix

Bij OchtendMensen zijn we onderweg naar leer- en ontwikkelprogramma’s waarbij je het beste van beide inzet: een afgewogen combinatie van zowel online als ‘real life’. Meer korte online interventies van een dagdeel, afgewisseld met live opleidingsdagen. Met succes inzetten van ‘flipped classroom’. Meer werken in kleine groepen. Beter gebruik maken van programma’s zoals Miro en Mural die het online samenwerken goed ondersteunen. De ‘blended’ trajecten zijn beter in te passen in de agenda’s van mensen, minder belastend qua reistijd, en goedkoper. De live modules zetten we om en om in, en deze brengen ongedwongen en min of meer spontane gesprekken tot stand. In de echte ontmoeting en in het delen van het ‘nog niet weten’ ontstaan nieuwe ideeën. En juist in deze mix vinden we een leuke en ijzersterke combinatie.

Het opleidings- en ontwikkelprogramma van OchtendMensen staat ook open voor jonge professionals die niet in dienst zijn bij OchtendMensen of TwynstraGudde. Daarnaast verzorgen we incompany maatwerktrajecten over Adviseren en Adviesvaardigheden. Meer informatie daarover vind je op de Academy-pagina van deze website. Ook kun je rechtstreeks contact opnemen met onze Talentmanager Antonia van Houdt.

Antonia is Talentmanager bij OchtendMensen. Ze begeleidt de adviseurs bij OchtendMensen in 1-op-1 gesprekken en training. Als ontwerper van leerprogramma’s zoekt ze altijd naar een ontwerp wat aansluit bij de werkpraktijk. Machiel Willemsen is oprichter van het netwerk Advieskunst. Hij werkt bijna uitsluitend aan het professionaliseren van adviseurs. Hij schrijft, maakt video’s, doet onderzoek en traint groepen. Hij is één van de kernbegeleiders bij OchtendMensen.