Een interview met Sjaak de Gouw en Dennis Christmas, beiden werkzaam als directeur bij de Regionale Dienst Openbare Gezondheid (RDOG) Hollands Midden, door Ochtendmensen-adviseurs Fenna Reuvers en Noëlle van den Boom. De RDOG Hollands Midden is de ‘koepel’ van drie sectoren: Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD), Regionale Ambulancezorg Voorziening (RAV) en Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR).

De maand november 2020 staat bij de OchtendMensen van TwynstraGudde in het teken van gezond en vitaal leven en werken. Elke week van deze maand belichten we een ander thema. Deze week staan we stil bij het thema ‘gezondheidsbevordering’. Wat is en doet de RDOG Hollands Midden? Hoe staat gezondheidsbevordering centraal in deze organisatie? Welke uitdagingen spelen er binnen de RDOG op dit thema? En wat zouden hun veranderwensen zijn voor Nederland op het gebied van preventie? Wij gingen hierover in gesprek met niemand minder dan directieleden Sjaak de Gouw en Dennis Christmas.  

Wie is Sjaak de Gouw? Kun je wat over jezelf vertellen?  

Ik heb een medische achtergrond en tegelijkertijd ben ik geïnteresseerd in beleid. In 2002 kwam ik bij de RDOG terecht. Dat voelde echt als thuiskomen. Bij de RDOG kan ik mijn medische achtergrond en interesse in beleid combineren in een omgeving die zich richt op preventie en publieke gezondheid.  

(Foto boven: Sjaak de Gouw, directeur Publieke Gezondheid RDOG Hollands Midden)

Sjaak, Wat betekent een gezonde leefstijl voor jou?  

Een gezonde leefstijl betekent veel voor mij. Op dit moment lijkt dat misschien niet zo. Door het vele vergaderen, te weinig sporten en het veel te druk te hebben, heb ik mijn gezondheid de laatste jaren een beetje verwaarloosd. Een paar jaar geleden ben ik 60 kilo afgevallen. Ik merkte dat het moeilijk was om dat vol te houden. Je moet echt moeite doen om een gezonde leefstijl te onderhouden. Nu wil ik weer proberen het goede voorbeeld te geven. Ik vind dat je als directeur Publieke Gezondheid een boegbeeld van de organisatie moet zijn.  

Wie is Dennis Christmas? Kun je wat over jezelf vertellen?  

Ik ben iemand die zich graag verdiept in nieuwe dingen. Toen ik bij de RDOG aan de slag ging, had ik geen idee wat publieke gezondheid betekende. Inmiddels heb ik goed door wat het is en waarom het zo belangrijk is. Verder vind ik werken op het snijvlak van zorg en welzijn en bedrijfsvoering fascinerend. Het gaat om goede publieke zorg tegen aanvaarbare kosten.

Volgens mij is het verschrikkelijk om eenzaam en ongezond je laatste levensfase door te maken. Een GGD kan daar een positieve bijdrage aan leveren.

Dennis, Wat betekent een gezonde leefstijl voor jou?

Ik heb van mijn werk mijn hobby gemaakt. Daardoor besteed ik soms te weinig aandacht aan mijn lijf en mijn sociale omgeving. Zorgen dat alles in balans blijft, vind ik best een opgave. De afgelopen jaren heb ik de televisie vrijwel afgezworen, dat geeft veel tijd extra om na te denken en te praten. Wel vaak over het werk… Om aan mijn beweging te komen, neem ik altijd de trap en zoveel mogelijk de fiets. 

Ik ben nogal van de positieve gezondheid: de mens is niet alleen maar ziek, maar leert omgaan met ziekte of probeert het te bestrijden. Publieke gezondheid en focus op preventie en positieve gezondheid kunnen helpen om de extra jaren levensverwachting ook in gezondheid te kunnen leven. Want volgens mij is het verschrikkelijk om eenzaam en ongezond je laatste levensfase door te maken. Een GGD kan daar een positieve bijdrage aan leveren.  

Jullie zijn werkzaam als directieleden bij de RDOG Hollands Midden. Kunnen jullie wat meer vertellen over de RDOG Hollands Midden? Wat is en doet de RDOG?   

Sjaak: De kernactiviteiten van de RDOG zijn het bewaken, bevorderen en beschermen van de gezondheid van burgers in de regio. Het gaat altijd om een vorm van publieke gezondheid in combinatie met veiligheid. Een onveilige omgeving is ook een bedreiging voor de gezondheid. De RDOG is zowel bezig met het versterken van het vermogen van burgers – of het nu gaat om ouders, opvoeding of huiselijk geweld – als het bevorderen van het vermogen van burgers en de sociale en fysieke omgeving.  

We richten ons vooral op vormen van collectieve preventie en dan met name op de jeugd, omdat een gewoonte die je jong aanleert ook voor de toekomst nut heeft.

Hoe staat gezondheidsbevordering/preventie in de organisatie centraal?   

Sjaak: We richten ons vooral op vormen van collectieve preventie en dan met name op jeugd in de leeftijdscategorie tussen de 0 en 18 jaar, bijvoorbeeld op scholen en sportverenigingen. Daar proberen we door de ‘gezonde kantine’ of de ‘gezonde school’ ervoor te zorgen dat de omgeving waar kinderen verblijven, uitnodigt tot gezond eten en bewegen. We richten ons met name op de jeugd, omdat een gewoonte die je jong aanleert ook voor de toekomst nut heeft. 

Dennis: Dat is bijvoorbeeld te zien aan de nieuwe organisatiestructuur, waarbij collectieve preventie/gezondheidsbevordering één van de speerpunten van de organisatie wordt. 

Welke uitdagingen spelen er (naast Corona) binnen de RDOG op het gebied van gezondheidsbevordering? 

Dennis: Preventie blijft een ingewikkeld stukje werk. Wat je ziet, is dat over het algemeen bij preventie de opbrengsten niet in hetzelfde laatje vallen als de kosten. En dat is in Nederland best een probleem. Bijvoorbeeld: Als wij met preventie kunnen bereiken dat minder mensen gaan roken, dan worden uiteindelijk de ziekenhuiskosten lager omdat er minder COPD-patiënten zijn. Maar uit dat potje geld kunnen wij onze kosten niet dekken; ook niet als wij aantoonbaar maken dat het zo’n effect heeft. Dat soort schotten maakt het ingewikkeld om sommige preventieprogramma’s door te zetten.    

Sjaak: Daar komt nog bij dat de financiën van gemeenten – in het kader van decentralisatie – worden beïnvloed door de gezondheid van de bevolking. In de gemeentelijke politiek heb je een beleidscyclus van vier jaar, terwijl je voor preventie een beleidscyclus van 20 jaar nodig hebt. Als je kinderen in staat stelt te sporten, dan zie je dat pas op hun vijftigste terug in een betere gezondheid. De financiële berekening is dus wel te maken, maar het blijft lastig om gemeenten meer te laten investeren in preventie omdat het effect moeilijk aan te tonen is.   

En ten slotte: preventie van 100 jaar geleden – toen we begonnen met sociale geneeskunde – ging over drinkwater, slechte lucht en arbeidsomstandigheden. Door maatregelen voor de omgeving hebben we veel gezondheidswinst behaald. Nu zie je dat we het gedrag van mensen proberen te beïnvloeden, en dat is een grote uitdaging.  

Mijn veranderwens is dat we de kennis krijgen om achterstandsgroepen effectief te bereiken.

Hebben jullie veranderwensen voor Nederland op het gebied van preventie?  

Dennis: Ik denk dat gezondheidszorg alleen maar houdbaar blijft als we preventie op nummer 1 zetten. Dat is echt heel erg belangrijk. Wat mij betreft hoort het ook bij preventie dat je in de zorg ook dingen niet doet, noem het ‘kostenpreventie’. Dan kijk je naar de kwaliteit van leven en de impact van de behandeling op het welzijn en voer je daar het gesprek over. Dat ligt maatschappelijk nog erg gevoelig.

Sjaak: Dat we de kennis krijgen om achterstandsgroepen effectief te bereiken. Als we het bijvoorbeeld hebben over het gebruikte taalniveau, dan begrijpt 85% van de mensen dit, maar 15% van de mensen begrijpt het niet. Juist die 15% willen we graag bereiken. Als je in staat bent de kennis en ‘tools’ te hebben om die groep te bereiken, dan zouden we echt tot een gezondere manier van leven kunnen komen. 

Preventie blijft een ingewikkeld stukje werk. Wat je ziet, is dat over het algemeen bij preventie de opbrengsten niet in hetzelfde laatje vallen als de kosten. En dat is in Nederland best een probleem. Ik denk dat gezondheidszorg alleen maar houdbaar blijft als we preventie op nummer 1 zetten.

Dennis Christmas - Directeur Bedrijfsvoering en Programma's RDOG Hollands Midden