Een interview met Douwe Hatenboer, adviseur bij TwynstraGudde, over samenwerken in de zorg en de kansen en uitdagingen die daarbij komen kijken.

De maand mei van 2021 staat bij OchtendMensen in het teken van samenwerken in de zorg en in het bijzonder in het teken van Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP).  Vier weken lang verdiepen we ons in de onderliggende thema’s van JZOJP. OchtendMensen-adviseur Marlou Kerssens ging in gesprek met Douwe Hatenboer, senior-adviseur Zorg bij TwynstraGudde, over samenwerken in de zorg. Zo hadden Douwe en Marlou het over hoe het is om je als adviseur bezig te houden met samenwerken in de zorg en wat de (on)mogelijkheden zijn van het werk als adviseur in dit domein.

Wie is Douwe Hatenboer

Douwe Hatenboer is van oorsprong bedrijfskundige en is in 2013 begonnen bij OchtendMensen. Na afronding van het driejarige leer-/werktraject ging Douwe bij de adviesgroep Zorg van TwynstraGudde aan de slag, waar hij inmiddels bijna vijf jaar werkt. Al in zijn masterthesis werd Douwe aangetrokken door samenwerkingsvraagstukken in de zorg.

Hoe kijk jij – vanuit jouw rol als organisatieadviseur in de Zorg – aan tegen samenwerken in de zorg?

In mijn ogen is samenwerken in de zorg een noodzakelijkheid. Zorginstellingen kunnen de vragen die op hen afkomen niet meer alleen aan. Organisaties beseffen dit ook en werken daarom steeds vaker samen. Een uitdaging is wel dat veel samenwerkingen niet starten vanuit het enthousiasme om te gaan samenwerken, maar vanuit externe prikkels en/of regels. Denk aan de volumenormen of sturing vanuit de zorginkopers van de verzekeraar. In veel van de samenwerkingen is er dan ook sprake van een gedwongen component, wat direct tot spanningen in de samenwerking kan leiden. Dit maakt samenwerken in de zorg uitdagend, maar ook leuk!

Een andere component die samenwerken lastig maakt, is dat samenwerken over ‘samen’ en ‘werken’ gaat. Oftewel; je moet het echt samen doen. Het is een zoektocht naar het vinden van een balans tussen initiatief nemen en andere(n) volgen. Termen als ‘regie nemen’ zijn beladen. Het klinkt dan alsof er één bovenliggende partij is, in plaats van dat je samen optrekt.

Wat doet TwynstraGudde op het gebied van samenwerken in de zorg. En in het bijzonder met Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP)?

De adviseurs van TwynstraGudde brengen samenwerkingsverbanden een stap vérder, door middel van onze kennis en expertise. We helpen opdrachtgevers – dit zijn meerdere zorginstellingen tegelijkertijd – met het projectmatig werken in hun samenwerking. Of we trekken verbanden vlot die vast zitten en helpen deze weer in beweging te komen. Denk bijvoorbeeld aan het concretisering van de inhoudelijke en bedrijfsmatige meerwaarde of het begeleiden van het proces om te komen tot een geschikte juridische vorm.

Ook op het gebied van JZOJP zijn de adviseurs van TwynstraGudde actief. Zelf werk ik momenteel aan een opdracht voor een spoedzorg-coördinatiecentrum. Dit is een initiatief vanuit de ambulance- en huisartsenzorg en is inmiddels ook onderdeel van de houtskoolschets acute zorg, zoals aangeboden door Minister Van Rijn in juli 2020. Het spoedzorg-coördinatiecentrum heeft als doel om de acute zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. In het centrum vindt afstemming plaats over wie naar welke aanvraag gaat. Het is een samenwerking over de traditionele sectoren heen, waarin wij de typische kolommen wijkverpleging, ambulance-, huisarts- of ziekenhuiszorg loslaten.

JZOJP richt zich op het voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg. Welke van deze 3 V’s zie jij terug in jouw opdrachten?

In de markt zie je vooral initiatieven gericht op het verplaatsen en vernieuwen van zorg. In mijn werk kom ik helaas minder voorbeelden tegen die gericht zijn op voorkomen van zorg. Toch denk ik dat nieuwe initiatieven zich vooral hierop moeten richten: daar is nog het meest te halen en zit het meeste toekomstperspectief. Met verplaatsen of vervangen van zorg kan je mooie stappen zetten, maar iemand is al ‘ziek’. De impact van voorkomen van zorg is een stuk groter.

Ik denk dat nieuwe initiatieven zich vooral moeten richten op het voorkomen van zorg: daar is nog het meeste te halen en zit het meeste toekomstperspectief.

Douwe Hatenboer, senior-adviseur Zorg TwynstraGudde

Om succesvolle initiatieven gericht op het voorkomen van zorg te realiseren, is een verschuiving in onze blik op de zorgmarkt noodzakelijk. Begrippen als positieve gezondheid zijn dan ook de toekomst. Dit betekent minder focus op ziekte en meer focus op gezondheid met een gezondheidshuis in plaats van een ziekenhuis. Wij moeten daarbij wel opletten: aan de spreekwoordelijke ‘achterkant’ van het proces leidt dit voor veel zorginstellingen tot uitdagingen in de bedrijfsvoering. Denk dan aan te veel vastgoed bij de VVT of een overschot aan dure infrastructuur bij ziekenhuizen. Hier moet de zorgsector een oplossing voor vinden.

In onze themamaand staat elke week een ander element uit ‘juiste zorg’ op de ‘juiste plek’ centraal. Waar is nog veel te winnen volgens jou?

Ik denk dat alle elementen in principe van belang zijn. Toch denk ik dat vooral veel te winnen is als het gaat over de benadering van ‘juiste zorg’.

De wijze waarop de zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten zorg inkopen, heeft een groot effect op welke zorg de patiënt uiteindelijk ontvangt. In Nederland benaderen wij dit vraagstuk veelal per sector of per instelling en door middel van productie-afspraken. Hierdoor worden zaken als gezondheid, preventie en integraliteit niet voldoende gestimuleerd.

Ik ben ervan overtuigd dat het waardevol is te kijken naar andere benaderingswijzen. Door als zorgverzekeraar verder te experimenteren met bijvoorbeeld een vorm van populatiegebonden bekostiging (een budget aan één of meerdere instellingen voor het bedienen van een doelgroep of populatie), kunnen instellingen regionaal steviger beleid maken. Denk aan een budget dat alle zorgpartijen in een regio gezamenlijk krijgen om de zorg in hun regio voor hun inwoners (en patiënten) te organiseren. De partijen krijgen hiermee gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de gezondheid in een gebied. Op deze wijze is er ook een prikkel om te kijken naar preventie, waarmee je bijvoorbeeld ook de relatie met gemeenten verder verstevigt.

Overigens zie ik dat veel regio’s al forse stappen zetten in deze richting. Denk aan ontwikkelingen als de Zeeuwse Zorg Coalitie (een coalitie om de zorg in Zeeland toegankelijk te houden), Routine Outcome Monitoring (ROM) of Value Based Healthcare (een beweging gericht op het maximaliseren van de waarde van zorg voor de patiënt en het reduceren van de zorgkosten) in de ziekenhuis- en GGZ-zorg, maar ook diverse voorbeelden in het sociaal domein.

Ook in onze paneldiscussie met professionals uit de zorg hebben we het over bekostiging als uitdaging voor JZOJP gehad. Wat is volgens jou de grootste uitdaging voor JZOJP?

Bekostiging is inderdaad een forse opgave. Toch zie ik vooral besturen met lef als grootste uitdaging; er is lef nodig om bewegingen zoals JZOJP verder te krijgen.

In de sector hebben wij de neiging om naar elkaar te wijzen en aan te geven dat bijvoorbeeld de randvoorwaarden niet zijn ingevuld, zoals rondom gegevensuitwisseling of rondom bekostiging. Dat is wat mij betreft allemaal waar. Tegelijkertijd geloof ik er ook in dat als een aantal sleutelspelers (zorgbestuurders én medici) gezamenlijk opstaan en de juiste voorbeelden creëren de Nederlandse zorg nóg een stap beter kan. Ik ben ervan overtuigd dat, als er eenmaal een aantal mensen lef hebben getoond, de rest volgt. Hierbij moet sprake zijn van een lange adem; houd voet bij stuk.

Het huidige zorgstelsel is natuurlijk een uitdaging voor JZOJP, maar ik denk dat het stelsel vloeibaar genoeg is om daar waar nodig te veranderen of aan te passen. Ik zou zorgprofessionals willen oproepen om niet te wachten op een eventuele stelselwijziging, maar om nú aan de slag te gaan. Door te beginnen met voorbeelden in plaats van regels oefen je meer druk uit op de kwaliteit van de patiëntenzorg en daarmee ook op het stelsel.

Hoe hoop je dat de zorgtoekomst eruit gaat zien en wat verwacht je daarin van de politiek?

Ook hier zit het hem in het voorkomen van zorg. Preventie zou dan ook een grotere plek moeten krijgen om mensen uit de zorg te houden.

Er is lef nodig van zorgbestuurders om bewegingen zoals JZOJP verder te krijgen. Ik verwacht van de politiek dat die naast de zorginstellingen gaat staan die het lef hebben om met initiatieven te komen.

Douwe Hatenboer, senior-adviseur Zorg TwynstraGudde

Ik verwacht van de politiek dat ze zich niet blind staren op het systeem, maar juist naast de zorginstellingen gaat staan die het lef hebben om met initiatieven te komen. Ook wil ik de politiek oproepen om écht te luisteren naar het veld en deze initiatieven uit het veld. Zij kunnen politieke steun goed gebruiken. Het is zaak om de focus nu te richten op de energie in het veld en die te stimuleren. Het stelsel is daarbij een middel, maar geen doel.

Welke rol kunnen TwynstraGudde en OchtendMensen spelen bij het op gang helpen van samenwerken in de zorg?

De adviseurs van TwynstraGudde zijn typische ‘grenswerkers’. Zij kunnen de verbindende partij zijn in een samenwerking en tegelijkertijd ook een ‘stok achter de deur’. Ook helpen wij de organisaties om elkaar goed te leren begrijpen en complexiteit op te knippen in pragmatische stappen. Hiermee zorgen de adviseurs van TwynstraGudde voor een volgende processtap. De kracht van onze adviseurs zit er daarnaast in dat ze de taal van meerdere sectoren spreken en zich daarin kunnen bewegen. Samen met kennis van allerlei regionale initiatieven in verschillende gebieden helpt dit om verbindingen te leggen voor zorginstellingen.

De adviseurs van OchtendMensen brengen dat stuk extra capaciteit binnen een organisatie, waarmee organisaties sneller en gestructureerder verder komen.

Douwe Hatenboer, senior-adviseur Zorg TwynstraGudde

Ook de adviseurs van OchtendMensen zijn een toegevoegde waarde in samenwerkingsverbanden. De adviseurs van OchtendMensen zijn jong, fris en helpen organisaties door met een andere kijk zaken te observeren. Ze werken mee in de zorgorganisaties. Vanuit die rol brengen zij gemakkelijk structuur en overzicht. Kortom, de adviseurs van OchtendMensen brengen dat stuk extra capaciteit binnen een organisaties, waarmee organisaties sneller en gestructureerder verder komen.

Wat is jouw droomopdracht op het gebied van JZOJP?

Mijn droomopdracht is het invoeren van populatiebekostiging in een Nederlandse regio, waarbij partijen tegelijkertijd blijven concurreren maar ook intensiever moeten samenwerken in het belang van de inwoners van hun verzorgingsgebied.

Ik vind het héél leuk om te werken aan samenwerkingen in de zorg, en ik hoop dit nog lang te blijven doen! Samen brengen wij zo ook de zorg telkens weer een stapje verder.

Meer over samenwerken in de zorg lees je op de themapagina op onze website. En wij vertellen je graag wat OchtendMensen nog meer doet in de Zorg & Gezondheid.